tự-do của ta tăng mà cảm giác đó cũng tăng theo đâu. Nhiều thanh niên sống
trong những gia đình nghiêm-khắc mà không thấy rằng mình bị câu thúc,
cho tới khi uy-quyền của gia-đình bớt đè nặng, họ mới oán trách cha mẹ.
Nhu cầu cảm-giác tự-do đó, khéo áp-dụng thì kết-quả rất thần hiệu,
ngay cả với người lớn. Trong đại chiến vừa rồi, chính phủ Mỹ muốn tiết-
kiệm số thịt ăn trong dân-gian để gởi qua giúp các nước đồng minh. Chính-
phủ phải làm sao cho các bà nội-trợ đừng bỏ phí những miếng thịt mà từ
trước họ chê là không ngon và không thèm mua.
Người ta thí-nghiệm hai cách :
- Cách thứ nhất là cho nhiều nhà hùng biện diễn thuyết, dùng phim
chiếu bóng, hình tô màu để chứng-minh một cách toán-học cho các bà nội-
trợ thấy rằng những miếng thịt ấy chẳng những rẻ, bổ mà dùng nó còn là tỏ
lòng ái quốc, giúp nhà cầm quyền một cách đắc-lực để thắng bọn độc-tài
Hitler và Mussolini. Các bà nội-trợ chăm-chú nghe một cách rất lễ-phép
nhưng vẫn không bỏ tập-quán cũ, vì vẫn nghi ngờ, có cảm-tưởng là bị hạn-
chế, cấm-đoán một cách gián tiếp.
- Cách thứ nhì hiệu-quả hơn gấp mười. Người ta không tốn công chứng
minh, mà chỉ trình-bày vấn-đề để các bà tự giải-quyết với nhau. Ai cũng có
quyền đưa ý-kiến ; nhân-viên của chính-phủ chỉ giữ một địa-vị cố vấn, chứ
không xen vô, đưa ý-kiến của mình ra. Như vậy các bà có cảm tưởng là
mình được tự-do, vui-vẻ bàn bạc với nhau và hiểu rằng trong vấn-đề đó, các
bà phải quyết-định lấy, và các bà đã quyết định theo ý muốn của chính-phủ.
Đối với trẻ cũng vậy, ta phải cho chúng có cảm-giác rằng chúng được
tự-do, thì chúng sẽ sung-sướng và dễ bảo. Chẳng hạn, ta muốn cho chúng
đừng làm ồn, để ta ngủ thì ta đừng nạt : « Đứa nào làm ồn, mất giấc ngủ của
ba thì bị mười roi », mà bảo chúng như vầy : « Các con không buồn ngủ,
không thích ngủ trưa, phải không ? Ba để các con tự do chơi. Nhưng ba lại
buồn ngủ và cần phải ngủ, vì đêm ba thức khuya đọc sách. Nếu các con chơi
mà ồn quá thì ba ngủ không được, mà nếu ba bắt các con đi ngủ để nhà cửa
yên ổn cho ba ngủ được, thì các con không được chơi. Chúng ta phải làm
