cho chúng hiểu rồi nhận lỗi. Chúng ăn năn thì thôi. Nếu tái phạm hai ba lần
thì mới phạt. Khi bắt buộc phải phạt, thì nên giữ thái-độ bình-tĩnh, đừng
phùng mang, trợn mắt, dựng tóc, nghiến răng như ông Trương-Phi, vì lẽ như
vậy thì lần sau chúng chỉ tìm cách tránh ông Trương-Phi, chứ không tránh
lỗi, rồi hoặc là chúng oán ta, hai là chúng hóa ra giả dối, đê tiện.
Bà Rose Vincent và ông R. Mucchielli trong cuốn Comment connaître
votre enfant kể chuyện một người cha phạt con rồi khóc, đau-đớn bảo con :
« Tại sao con hành-động như vậy để ba phải phạt con ? Nếu con ngoan thì
cha con mình có phải vui biết bao không ? ». Đứa con cũng khóc. Trẻ đâu
phải tàn-nhẫn và vô tình ? Nếu cha mẹ không vô tình, thì tôi tưởng con cái
cũng không thể vô tình được.
Tuy-nhiên, dù ta hiền từ đến đâu đi nữa, dù ta tự chủ đến bực nào đi
nữa, thì cũng có những lúc ta phải giận dữ vì hành vi của trẻ. Những lúc đó,
có bạt tai chúng một cái, hoặc quất cho chúng một roi, thì cũng không phải
là có tội gì cả. Tất nhiên tránh được thì vẫn hay ; nhưng chẳng tránh được thì
cũng là có ích cho trẻ : chúng sẽ hiểu rằng sự kiên-nhẫn của ta có giới hạn,
và ở đời có những sự bất bình chính đáng.
Một bà bạn tôi, ít học, dạy con theo lối cổ, không hiểu rằng trẻ có
những thời kỳ trở chứng, hóa bướng bỉnh, vô lễ ; nên quá nghiêm khắc với
một đứa con gái 12 tuổi, rầy la nó suốt ngày. Một lần nó uất hận quá, thốt ra
một lời rủa : « Người đâu mà cay nghiệt như vậy ? Má chết đi ! Cầu Trời
cho má chết đi ! ». Ông bạn tôi nghe thấy vậy, bạt tai cho nó một cái, mặc
dầu vẫn nhận rằng lỗi không hoàn-toàn ở nó, rồi đợi khi nó hết cơn khùng,
mới giảng giải cho nó. Theo tôi, thái-độ đó là phải ; như vậy còn hơn là
không đánh mà tỏ vẻ ghét nó, gớm nó, không thèm nói với nó trong năm sáu
ngày liền để nó phải khè gấp trăm gấp nghìn. Nếu trẻ bình-thường, nghĩa là
không có bịnh thần-kinh thì một vài cái bạt tai một năm, trong những
trường-hợp đích-đáng hồi chúng dưới mười ba, mười bốn tuổi, sẽ không làm
cho chúng oán ta và chán đời đâu. Em nhỏ đó năm nay đã mười lăm tuổi,
sắp thi Trung-học đệ nhất cấp. Mới đây tôi nhắc lại chuyện cũ, hỏi em :
« Cháu còn nhớ mấy năm trước, cháu rủa má cháu chết đi, và bị ba cháu bạt
