- Những hình phạt nên tránh
Thưởng dễ, phạt mới khó, vì nếu ta lầm lỗi trong sự phạt thì ảnh-hưởng
có thể tai hại ; cho nên trước khi phạt, phải tìm hiểu trẻ, phải tự hỏi :
- Trẻ thực có lỗi không ? : Tôi lấy một thí-dụ thường xảy ra trong mọi
gia-đình. Một em nhỏ chơi ở nơi nào đó, trong nhà. Má gọi, không thấy em
thưa. Gọi nữa, và giọng đã hơi gắt. Cũng vẫn im. Lại gọi nữa, lần nầy thì
vang cả nhà. Em nhỏ lúc bấy giờ mới « dạ », nhưng vẫn chùng-chình, chưa
chạy lại. Thế là ầm cả làng xóm lên. Người ta mắng nó là lì, là không nghe
lời, là bướng-bỉnh… Nhưng thực ra nó có lỗi không ? Chưa chắc. Có thể
rằng nó mải mê với đồ chơi quá mà không nghe thấy thật. Mà những trẻ như
vậy thường giỏi tập trung tư-tưởng, cần-mẫn, thông-minh ; mắng nó chẳng
là oan ư ?
- Tại sao trẻ mắc lỗi ? : Lỗi tuy là đáng kể, nhưng không bằng nguyên
nhân của lỗi ; và ta trị là trị cái nguyên-nhân chứ không phải cái lỗi. Trẻ học
hành đã không tiến mà còn lùi, không thuộc bài, không làm bài. Tại sao ?
Tại nó có bệnh mà mình không hay ? Tại nó tới tuổi dậy thì ? Tại nó không
mến ông giáo mới ? Tại ông giáo giảng, nó không hiểu… Có cả chục
nguyên-nhân, phải tìm ra nguyên-nhân trong hoàn cảnh của nó rồi mới biết
cách trị được, chứ không thể cứ thấy trẻ xuống hạng trong lớp là rầy nó ngu,
làm biếng, rồi phạt nó không được ăn tráng miệng, chủ nhật không được đi
chơi v.v…
- Trẻ có lỗi, nhưng còn ta, ta có lỗi không ?! : Trẻ ăn cắp một cây viết
chì màu của bạn. « Tội đó thì không tha thứ được a ! ». Nhưng còn cái tội
của cha lấy đồ trong kho của hãng về sửa cái phòng tắm, cái hàng rào ; và
cái tội của mẹ nhét vội vào « sắc » số tiền mà cô bán hàng thối dư ; và hàng
chục hàng trăm tội như vậy mà cả cha lẫn mẹ cứ hoan-hỉ, hãnh diện mắc
phải trước mắt trẻ mỗi ngày ; thì lại tha-thứ được, phải không bạn ?
Khi đã tự xét như vậy mà biết chắc rằng trẻ hoàn-toàn phải chịu trách-
nhiệm – trường-hợp nầy rất hiếm, luôn luôn, không ít thì nhiều, ta cũng chịu
một phần trách nhiệm với chúng – thì cũng chưa nên phạt vội, mà rán giảng
