CHƯƠNG IV : THƯỞNG PHẠT
1. Vấn-đề thưởng phạt không giản-dị như ta tưởng
Một số nhà giáo-dục cấm chúng ta không được thưởng trẻ, nhất là
thưởng tiền ; mà cũng không được phạt trẻ, nhất là phạt roi. Họ bảo : «
Thưởng trẻ là tập cho chúng có óc đổi chác, thương mại : « Hễ con làm xong
việc nầy thì ba má phải cho con cái đó » ; mà, đánh trẻ có khác gì coi chúng
như thú vật, làm chúng mất cả nhân cách và nhiễm cái tinh thần nô lệ, chỉ
làm việc vì sợ hình phạt. Không, như vật không gọi là giáo-dục ; giáo dục
thì phải tập cho trẻ yêu cái Thiện, cái Chân, cái Mỹ vì cái Thiện, cái Chân
cái Mỹ, chứ không phải vì ham danh lợi hoặc vì sợ hình phạt ».
Vâng lý-tưởng đó cao đẹp lắm. Nhưng tôi không hiểu tại sao các nước
không chịu bỏ những giải thưởng văn chương, khoa học đi, nhất là giải
thưởng Nobel. Các nhà luật học hoặc văn-hào vào hạng Einstein, Tagore…
biết yêu cái Thiện, cái Chân, cái Mỹ hơn ai hết, thì cần gì phải khuyến-khích
họ bằng một cái băng đỏ, băng xanh và một tấm chi phiếu dù là cả chục triệu
đồng ? Mà sao không bỏ luôn cả hình đi nữa ? Bọn người lớn chúng ta, biết
thế nào là thiện là ác, là phải là trái, là tốt là xấu, thì chỉ cần nhắc nhở nhau
một chút, là chúng ta biết phục thiện, rồi cải thiện ; chứ cần gì phải nhốt
nhau vào khám cho mất cái nhân cách của nhau đi, phải không bạn ?
Không, vấn-đề không đơn giản như vậy, không phải chỉ có việc tuyên
bố nên thưởng phạt hay không mà là xong được. Còn phải tùy theo tính-tình
của trẻ, tùy theo tội lỗi, hoàn cảnh, nhất là cách thưởng và phạt nữa.
2. Thưởng
Ai đã dạy trẻ tất nhận thấy rằng chính-sách thưởng phạt nhiều khi nếu
không phải là cần thiết thì ít nhất cũng có lợi. Tuy nhiên, ta nên nhớ điều
nầy : hiệu nghiệm của nó không bền và càng dùng nó thường thì hiệu-
nghiệm càng kém.
