CHƯƠNG V : KHÔNG-KHÍ TRONG GIA-ĐÌNH
1. Không-khí trong gia-đình là cần nhất
Tôi đã nói thưởng và phạt, dù khéo dùng, hiệu nghiệm cũng không bền.
Nó chỉ như chích một mũi sinh-tố B12 hay một mũi Pénécilline thôi. Chính
không-khí trong gia-đình mới quan trọng nhất.
Tất cả các nhà giáo-dục, dù tân hay cựu, đều nhận như vậy. Nhiệm-vụ
giáo-dục của cha mẹ không phải là chỉ dạy luân-lý cho con, rồi thưởng và
phạt. Chính những hành-vi, thái độ của ta trong gia-đình, trong xã-hội mới
gây nên một không khí nó làm cho trẻ dễ ngoan hay dễ hư. Trẻ còn nhỏ, ta
bảo cái gì cũng nghe, phục ta như thần thánh ; lớn lên, khi đã biết suy nghĩ,
chúng không hoàn toàn tin những lý thuyết, quy-tắc của ta nữa, mà dò xét
hành-động của ta để rút một bài học. Thấy cha mẹ suốt ngày làm việc, lương
thiện và ngay thẳng, thì chúng cũng mắc cỡ hoặc ngường-ngượng mỗi khi
chúng không làm tròn bổn-phận ; thấy cha mẹ chỉ đầu cơ và hối lộ mà giàu
có thì chúng cũng lần lần cho kẻ cần lao liêm khiết là dại dột.
Tôi không bảo rằng hễ cha mẹ hiền lương thì con cái đều hiền lương,
cha mẹ gian ác thì con cái cũng gian ác hết, vì luật di-truyền rất phức tạp,
mà ảnh-hưởng của giáo-dục có giới hạn ; nhưng tôi cũng nghĩ như bà
Vérine, người sáng lập Trường cha mẹ
ở Pháp, rằng không có một phương-
pháp giáo-dục nào, dù hoàn hảo tới đâu, mà hiệu nghiệm bằng đích thân
mình làm gương cho trẻ.
Đức-dục của trẻ do sự đồng-hóa mà tiến từng bực một, chứ không do
những lời giảng về luân-lý.
Hồi nhỏ chúng đồng-hóa với cha mẹ, những người chúng phục nhất và
yêu nhất. Lớn lên chút nữa, chúng đồng hóa với ông thầy nào có tư-cách
nhất. Rồi chúng đồng-hóa với những danh-nhân đương thời hoặc thời trước.
Lý-tưởng của chúng thường thay đổi : lúc chúng muốn làm một ông giáo,
lúc lại muốn làm một danh-tướng, một văn-sĩ ; tới tuổi thành nhân có lẽ
chúng chỉ thành một thư-ký hoặc một nhà buôn tầm thường, nhưng đức dục
