mắng nó là « quân nầy hỏng, sau thành đao phủ mất » thì oan cho chúng
đấy.
Sáu tuổi, trẻ dữ tợn nhất, trong hành-động cũng như trong ngôn-ngữ.
Có nhiều lúc nó lên cơn, lăn dưới đất, tay đấm, chân đạp, ăn nói thô-lỗ, cãi :
« Không, tôi không chịu », dọa bạn : « Tao đánh mầy à ! », hoặc thách :
« Giỏi thì lại đây ! ». Nó phá-phách đồ đạc, độc ác với loài vật. Tuổi đó là
tuổi khó chịu, làm nhiều bà mẹ thất vọng, bực mình nhất.
Từ bảy tuổi trở đi, trẻ đã hiểu biết, mỗi ngày một « văn-minh » hơn,
biết quý hòa bình hơn chiến-tranh.
Tôi xin nhấn mạnh, những tuổi đó là tuổi trung bình, có trẻ sớm hơn, có
trẻ trễ hơn, không nhất-định là mỗi đứa cứ đúng 30 tháng là hung tợn, đập
xé, cắn, rồi 36 tháng lại hiền như con chiên. Điều chúng ta nên nhớ là theo
luật phát triển tự nhiên, thì trẻ phải trải qua những thời kỳ bướng-bỉnh rồi
ngoan-ngoãn, cũng như chúng phải mọc răng sữa rồi rụng răng sữa. Đương
thời chúng bướng, mà ta không hiểu lẽ tự-nhiên đó, cứ nhất định đem « đá
của ta » ra để chọi với « trứng của chúng » thì chỉ là gây thêm phản động,
làm cho chúng thêm bướng mà chưa biết chừng, trứng lại nguyên vẹn mà
chính đá mới bể kia đấy. Nhưng như vậy có lẽ còn hơn là chúng phải khuất
phục trước ý-chí gang thép của ta, mà sau này mất hết cả nhân phẩm.
2. Khi trẻ bướng
Tuy trẻ có nhu cầu khuếch-trương bản ngã, muốn tỏ với người khác
rằng mình làm chủ mình, nhưng đồng thời cũng có nhu cầu được che-chở,
muốn cho người lớn kiểm-soát, chỉ huy mình. Hiểu mâu-thuẫn đó mới có thể
dạy được trẻ. Hình như chúng mờ mờ cảm thấy rằng kỷ-luật là cần thiết vì
kỷ-luật che-chở cho chúng, cho nên thiếu kỷ-luật, chúng không yên tâm, khổ
sở cũng bằng khi chúng bị cấm đoán gắt-gao. Bà Anna W.M.Wolf nói rằng
chính chúng không thích những cơn nổi khùng, phản động của chúng đâu,
và còn khinh những người lớn nhu nhược nữa. Chúng chỉ hoàn toàn sung
sướng khi được người lớn đối đãi một cách vừa khoan, vừa nghiêm. Đó là
