trên ti vi, mẹ bé bèn trả lời: “Sao con lại làm thế?”. Inge ngồi trên
ghế, tay cầm quả bóng, trèo xuống rồi ngã. Mẹ bèn lên tiếng: “Con
tự ngã đấy nhé, bây giờ sao đây?”. Inge trèo lại lên ghế, đứng lên
rồi lại trèo xuống lưng ghế. Người mẹ bèn bảo: “Nè, con không
được trèo lên ghế của mẹ!”.
Khi cần kiểm soát để đảm bảo an toàn cho trẻ, chúng ta có nhiều
cách khiển trách trẻ mà vẫn không làm trẻ mất hứng rồi im bặt.
Chẳng hạn bạn có thể nói: “Con đừng ném bóng nữa nhé? Con có
muốn ra ngoài chơi không?” hoặc: “Con có muốn mẹ tìm thứ gì
khác cho con chơi không?”.
Những gì các nhà nghiên cứu phát hiện về sự khác biệt giữa hai
cách nói phủ định và khẳng định này sẽ khiến chúng ta phải sốc.
Trung bình mỗi giờ, một trẻ con nhà trí thức nghe 32 câu khẳng
định và 4 câu phủ định, đạt tỉ lệ 6:1. Trẻ nhà lao động nghe 12 câu
khẳng định và 7 câu phủ định, đạt tỉ lệ 2:1. Trái ngược hẳn là
trường hợp trẻ ở những nhà sống bằng trợ cấp xã hội: mỗi giờ
chúng nghe 5 câu khẳng định và 11 câu phủ định, đạt tỉ lệ 1:2.
Theo đó, hiệu quả của sự khác biệt lẫn nội dung mà trẻ nhận được
hoàn toàn khác nhau: trẻ nhà trí thức được lợi nhiều hơn trong
việc học nói trong khi trẻ nhà nghèo thì chịu thua thiệt vì cứ phải
tuân theo những mệnh lệnh của người lớn. Trẻ nhà trí thức và lao
động thì được khuyến khích, khen ngợi còn trẻ nhà nghèo thì cứ
phải nghe những điều làm tăng tính tự ti, mặc cảm ở bản thân.
Các giáo sư Hart và Risley viết: “Những câu chuyện giữa bố mẹ và
con trẻ không chỉ khuyến khích, giúp trẻ trải nghiệm ngôn ngữ
mà quan trọng hơn, còn giúp vun đắp tình cảm gia đình. Các phụ
huynh cần quan tâm đến lượng thời gian gần gũi, chia sẻ với con
cái. Trong ba năm đầu đời, trẻ gần như hoàn toàn phụ thuộc vào
người lớn. Với những kỹ năng cơ bản, trẻ 2 tuổi cần sự đồng hành
của bố mẹ trong giao tiếp hàng ngày chứ không cần những
chuyên gia ngôn ngữ. Tất cả những gì trẻ cần ở chúng ta là thời
gian chứ không phải bí quyết nào khác”.
Nói cách khác, chìa khóa để trẻ học nói và có vốn từ phong phú
chính là các cuộc trò chuyện giữa trẻ và người lớn. Trò chuyện
không chỉ giúp phát triển khả năng ngôn ngữ mà còn mở rộng
88
