công khai rằng công ty đó có giá trị hơn hẳn những gì kiểm toán viên của
bên mua đánh giá.
Thế thì các kiểm toán viên đã cố tình đánh giá thiên lệch hay là giới
hạn đạo đức đang lên sàn? Để trả lời câu hỏi này, các kiểm toán viên đã
được yêu cầu đưa ra ước tính về giá trị thực sự của công ty như khi được
thẩm định bởi những chuyên gia trung lập và họ sẽ được khen thưởng cho
độ chính xác của các đánh giá của riêng cá nhân họ. Kiểm toán viên của
bên bán đưa ra các ước tính mà trong đó giá trị của công ty cao hơn 30%,
xét một cách bình quân so với những gì mà kiểm toán viên của bên mua
ước lượng. Bằng chứng này cho thấy, thay vì tỉnh táo đưa ra một quyết định
có lợi cho khách hàng của mình, những người tham gia vào khảo sát này đã
tiếp thu thông tin về mục tiêu một cách thiên vị. Việc sắm vai trò của kiểm
toán viên đã khiến các ước tính của họ bị thiên lệch và giới hạn khả năng
của họ trong việc nhận thấy sự lệch lạc trong hành vi của khách hàng. Theo
đó, ngay cả một mối quan hệ giả thiết thuần túy giữa kiểm toán viên và
khách hàng cũng khiến những người sắm vai trò kiểm toán viên bóp méo
các nhận định của mình. Hơn nữa, chúng tôi đã lặp lại nghiên cứu này với
thành phần tham gia là những kiểm toán viên thật sự đến từ một trong bốn
“đại gia” hàng đầu của ngành kiểm toán và nhận được kết quả tương tự.
Không nghi ngờ gì nữa, một mối quan hệ lâu dài dính dáng đến hàng triệu
đô-la trong tổng thu nhập sẽ có sức ảnh hưởng kinh khủng hơn nữa.
Khi khách hàng có hành động không đạo đức, kiểm toán viên của họ
không nhìn thấy hành vi trái đạo đức này cùng một lý do với việc họ không
nhìn thấy hành vi trái đạo đức của chính mình. Sự thiên lệch hướng về
những kẻ chi tiền (khách hàng) khiến kiểm toán viên không thể tách rời bản
thân ra khỏi khách hàng. Từ góc độ của hành vi đạo đức, nếu không có loại
động cơ này tồn tại thì kiểm toán viên sẽ không trở nên giống với khách
hàng của mình đến thế; hậu quả là họ không thể nhìn thấy các hành vi trái
đạo đức và sự thiên vị trong cách cư xử với khách hàng của mình. Thứ đạo
đức có giới hạn của khách hàng được truyền sang kiểm toán viên. Sự mù
