Thực tế là, con người thường lờ đi những dấu hiệu cảnh báo rõ ràng về
hành vi thiếu đạo đức của người khác. Bắt đầu từ năm 1999, nhà điều tra
gian lận tài chính độc lập Harry Markopolos đã không ngừng cảnh báo SEC
rằng lợi nhuận từ trường hợp của Madoff không thể có được bằng cách
thức hợp pháp. Nhưng tất cả những dấu hiệu đều cho thấy rằng SEC đã
không nghiêm túc cân nhắc những cảnh báo chuẩn xác này. Kết quả là, sự
gian lận có liên quan tới hơn 50 tỉ đô la của Madoff chỉ được phơi bày ra
ánh sáng khi Madoff tự thú nhận.
Giờ hãy tưởng tượng một nhân viên kiểm toán của một công ty kế
toán lớn (có thể là Arthur Andersen) chịu trách nhiệm làm kiểm toán cho
một công ty lớn (có thể là Enron) và rất có danh tiếng. Trong vòng ba năm,
những lời tuyên bố về tài chính của khách hàng đều rất có đạo đức và có
tiêu chuẩn rất cao. Kết quả là kiểm toán viên đồng ý với những tuyên bố đó
và có một mối quan hệ vô cùng tốt với khách hàng của mình. Tuy nhiên, tới
năm tiếp theo, công ty đã thực hiện một số hành vi vi phạm tuyên bố tài
chính (đã được đề ra trước đó) khá rõ ràng, “cơi nới” và thậm chí phá luật ở
một số vấn đề nhất định.
Giờ hãy tưởng tượng một kịch bản khác. Lần này, kiểm toán viên đã
nhận thấy đối tác “cơi nới” luật ở một số lĩnh vực ngay từ năm đầu tiên
nhưng không có dấu hiệu sẽ phá luật. Năm tiếp theo, vấn đề thiếu đạo đức
ở công ty này còn rõ rệt hơn nữa khi công ty thực hiện một số vi phạm nhỏ
trong tiêu chuẩn kiểm toán liên bang. Năm thứ ba, các vi phạm này trở nên
trầm trọng hơn. Đến năm thứ tư, công ty kiểm toán phát hiện ra họ đang
phải đối mặt với các loại hình vi phạm nghiêm trọng đã được đề cập tới ở
đoạn văn trước khi khách hàng của họ bất ngờ vượt ra khỏi rào chắn đạo
đức.
Vậy hành động nào có khả năng sẽ được các nhân viên kiểm toán của
công ty thực hiện nhiều nhất trong hai trường hợp này? Ở trường hợp thứ
nhất, các nhân viên kiểm toán có thể từ chối chứng nhận rằng tuyên bố tài
