Những người lãnh đạo các tổ chức cũng như chính quyền có trách
nhiệm phân tích xem nhân viên và công dân thường sẽ phản ứng thế nào
với những hệ thống khuyến khích có chủ đích (pro- posed incentive
systems). Nhưng giống như những ví dụ trên đây đã chứng minh, những
người xây dựng hệ thống thường thất bại trong việc nhận thấy rằng những
nỗ lực để hoàn thành mục tiêu được đề ra có thể dẫn đến việc con người
đưa ra những quyết định thiếu đạo đức ở những phạm trù khác. Hệ thống
trao thưởng có thể khuyến khích thái độ “bằng bất cứ giá nào” – một chất
xúc tác rất mạnh dẫn đến các hành vi thiếu đạo đức. Những hệ thống này có
thể rất hiệu quả khi thu hút sự chú ý của con người đến thẳng phần “kết
quả” – phần thưởng họ nhận được nhờ tuân thủ đúng các luật lệ và sự hợp
tác và khiến họ lờ đi cách thức mình đã thực hiện để đạt được kết quả đó.
Như đã tranh luận ở chương 5, hệ thống thi đấu và trao thưởng của MLB đã
khuyến khích các HLV và các cầu thủ chiến thắng bằng bất cứ giá nào và
dẫn đến việc lạm dụng chất kích thích ở rất nhiều cầu thủ. Trong rất nhiều
năm trước đó, các cầu thủ thu được lợi nhuận rất ít từ các thành tích của
mình rất hiếm và thậm chí không hề có nguy cơ sử dụng chất kích thích.
Các công ty tác động đến vấn đề đạo đức theo hàng nghìn cách khác
nhau, rất nhiều cách trong số đó không có sự liên quan rõ ràng đến vấn đề
đạo đức cho đến khi những hành vi thiếu đạo đức xuất hiện và trở nên phổ
biến. Hãy cân nhắc trường hợp xảy ra vào những năm đầu thập niên 90 khi
Sears giao cho các kỹ sư ô tô của mình mục tiêu thu được 147 đô-la/ giờ.
Để có thể hoàn thành mục tiêu này, các kỹ sư đã tư vấn những vấn đề ngoài
lĩnh vực của mình và bán cho các khách hàng những món đồ để sửa chữa
không cần thiết. Sau khi vụ xì căng đan này bùng nổ, giám đốc của Sears –
Edward Brennan – đã thừa nhận rằng “mục tiêu này đề ra khiến những kỹ
sư không thể tránh khỏi sai sót trong công việc.” Việc trả lương theo giờ
cho các hoạt động kiểm toán, tư vấn của các công ty luật cũng tạo ra hành
động sai trái tương tự. Tất cả các nhân viên đều quá chú tâm vào các dự án
đắt đỏ và không cần thiết để có thể đạt được số giờ làm việc đúng như mục
tiêu của họ.
