phạt quá nhỏ, không đáng kể và (2) Sự xuất hiện của hình thức phạt tiền
khiến việc phá luật trở nên “kém hấp dẫn” hơn và sẽ tốt hơn nếu tuân thủ
đúng hiệp ước và cho chạy “máy tẩy rửa”. Thế nhưng trong nghiên cứu của
Ann và David, mọi chuyện khác hoàn toàn với dự đoán. Mặc dù việc xuất
hiện hình thức phạt tiền khiến việc phá luật trở nên “kém hấp dẫn” hơn
dưới góc nhìn kinh tế nhưng nó lại dẫn đến nhiều sự bội ước hơn chứ
không phải là ít đi. Khi không có sự tồn tại của hệ thống đánh giá mức độ
tuân thủ luật lệ, hơn một nửa số người tham gia nghiên cứu thực hiện đúng
như bản hiệp ước. Khi có hệ thống này tồn tại, chưa tới một nửa số người
đồng ý chạy “máy tẩy rửa”, phần lớn chọn cách vi phạm thỏa thuận.
Ann và David xem xét kết quả của nghiên cứu qua việc nhìn nhận
cách mỗi người tham gia đánh giá quyết định của mình. Khi không có sự
xuất hiện của hệ thống đánh giá mức độ tuân thủ luật lệ, hầu hết coi quyết
định của mình là có đạo đức. Ở trường hợp này, mỗi cá nhân đi tìm câu trả
lời cho câu hỏi: “Làm gì là đúng nhất?”. Ngược lại, khi có sự xuất hiện của
hệ thống, hầu hết người tham gia cho rằng quyết định của mình là một
quyết định tốt về mặt kinh tế. Ở trường hợp này, họ tự hỏi: “Nếu mình bị
bắt thì sao?” và “Khi bị bắt thì sẽ mất bao nhiêu tiền?” Sức ép đến từ hệ
thống đánh giá mức độ tuân thủ luật lệ đã dẫn đến sự suy đồi đạo đức như
việc người tham gia ít thấy quyết định của mình có tính đạo đức hơn và vì
vậy có khuynh hướng phá vỡ thỏa thuận nhiều hơn.
Để hiểu rõ hơn tính phổ biến của hiện tượng này ở các vấn đề khác
nhau, hãy cùng xem xét sự thất bại của trung tâm trông trẻ ban ngày.
Để giảm thiểu tình trạng các ông bố, bà mẹ đến đón con muộn, trung
tâm bắt đầu yêu cầu phụ huynh phải trả một khoản phí mỗi khi họ đến đón
con trễ. Vấn đề đã được giải quyết chưa? Chưa hề. Thực tế, những đứa trẻ
còn bị đón muộn hơn cả trước khi hình thức này được đưa ra. Thay vì giảm
thiểu hành vi này, khoản phí phạt còn làm gia tăng nó. Vì sao? Vì trung tâm
này đã không lường trước được phản ứng của mỗi cá nhân với khoản tiền
phạt. Đột nhiên khía cạnh đạo đức bị gạt ra khỏi tâm trí của các bậc phụ
