ĐIỆN BIÊN PHỦ TỪ GÓC NHÌN CỦA NGƯỜI LÍNH PHÁP - Trang 31

và xác định từ năm 1955 bởi một ủy ban điều tra đứng đầu là đại tướng
Catơru. Sau khi xem xét những hồ sơ mật và nghe điều trần trong cuộc họp
kín với các tướng lĩnh, nhất là các tướng Ăngri Nava - Tổng chỉ huy ở
Đông Dương khi xảy ra sự kiện, Rơnê Cônhi của Lục quân Bắc Việt và
Crixtian đờ Caxtơri, người chịu trách nhiệm về "chiến trường được tổ
chức", đại tướng Catơru cho rằng cả ba người đều chịu trách nhiệm về sự
thất bại, ở các cấp của họ và với những tình tiết giảm tội rộng rãi. (Chú
thích: Thành phần ủy ban điều tra đã được công bố trên công báo ngày 10-
4- 1955. Chủ tịch: tướng Catơru. Các ủy viên: tướng Valanh, đô đốc
Lơmôniê, tướng Ma nhăng và toàn quyền Lơ bô. Thư ký: Tướng Ma dô.
Phiên họp đầu tiên là vào ngày 21-4-1955. )

Lời chê trách đầu tiên dành cho Nava là trận Điện Biên Phủ không được
suy tính đầy đủ. Lời chê trách này là rất nặng nề. Làm sao có thể tưởng
tượng được là đưa 12.000 người đi 300 kilômét cách căn cứ của họ mà
không biết họ sẽ trở về như thế nào? Hoặc người nào đó có trơ trẽn không
mà nghĩ rằng có lẽ không có ngày về! Tuy nhiên không thiếu những thái độ
thận trọng đề phòng như thái độ của đại tá Ni cô, một năm trước là tư lệnh
không quân vận tải ở Đông Dương. Để thả các tiểu đoàn dù xuống Điện
Biên Phủ - chiến dịch Hải li - tốt hơn nên hỏi ý kiến ông ta. Tóm tắt ý kiến
của mình, ông đặt câu hỏi: hàng ngàn người được không vận lên xứ Thái rồi
sẽ ra sao? ông cho rằng sẽ gặp khó khăn, thậm chí không thể "vận chuyển
trở lại bằng đường không những đơn vị đã thả xuống đất khi gặp phải sức
ép đặc biệt mạnh mẽ của một kẻ thù đã tiếp cận". Tấn bi kịch sau này đã
được ghi trong câu ấy. Người ta biết cách đi đến đó nhưng không biết cách
từ đó trở về như thế nào.

Những hậu quả mà trận đánh đã thai nghén từ khi mới manh nha, - người ta
đọc trong lưu trữ hồ sơ của ủy ban điều tra, "chỉ xuất hiện quá muộn màng
ở tướng Nava ... Khi ông nhận thức được những sai lầm trong tính toán của
mình thì đã quá muộn để xem xét lại . Về phần Cônhi, ông cũng nhận được
những lời chí trích mạnh mẽ và ủy ban điều tra cho rằng ông có thể tránh