xe. Tôi bảo con trai: “Cái của này không phải như con ngựa đâu, cẩn thận
đấy con, dọc đường gặp cái gì phải tránh cái đó!” Nhưng con trai tôi đâu có
nghe. Nó vừa trông thấy xe nhà Huyxên con trai Mêmít là lao ngay vào. Cái
đầu máy rên lên như con lừa đực gặp con lừa cái… Tôi chưa kịp quát con
hãm lại thì cái các-bua-ra-tơ đã nổ rồi “Thằng mất dậy, đồ khốn - tôi sấn
đến cạnh nó. Đến ngựa chiến bên Ả Rập cũng không chịu được nữa là…
Mà đây lại là máy móc nước ngoài. Mày có còn đầu óc không đấy?”. Chúng
tôi hò nhau xuống đẩy nhưng nó không thèm nhúc nhích nữa. Lúc ấy làm
sao tôi quên được đôi bò tuyệt diệu của tôi kia chứ? Tôi kéo con gái và con
rể ra bảo: “Hai con trả lời cho bố một câu: Chúng ta đang sống ở một thời
đại nào đây? Có phải là thế kỷ hai mươi không? Cái thời của bố thì chỉ
dùng một con bò xám, cho nó nắm rơm, cột nó vào xe, là ra nương, ra
rẫy…”
— Rồi thế nào nữa, hả ông Hamít?
— Thế rồi, các ông anh ạ, lại đến lãi suất nhà băng, lại tiền trả vốn ngân
hàng. Trời phạt tôi đấy. Tôi phải bán đi thêm mười sào nữa. Còn cái máy
kéo lúc thì bắt bù-loong - năm trăm đồng, lúc thì một cái gì bằng ngón tay
út một nghìn đồng, lúc thì một cái ốc một nghìn đồng… Giá thử cái xích mà
đứt, thì chịu không thể tìm đâu ra cái khác mà thay. Phụ tùng không có…
Vá víu chỗ này, vá víu chỗ kia, cái máy kéo yêu dấu của chúng tôi giống hệt
như cái áo rách. Lúc ở ngoài cánh đồng toàn thân nó run lên bần bật như
phải cơn sốt, còn khắp cánh đồng thì vương vãi toàn những ốc, những mũ,
những mẩu sắt gỉ nữa, tựa hồ chúng tôi rắc những phụ tùng vứt đi ấy thay
cho vì hạt giống. Một hôm có một nghị sĩ đảng dân chủ về làng. Tôi gặp
ông ta, nói: “Bây giờ ông bảo chúng tôi làm thế nào? Cái máy lừng lững
như con voi, mà chỉ thiếu một chi tiết bằng đồng xu là chịu đứng im. Còn
chi tiết ấy thì không kiếm đâu ra được”.
— Nói tiếp đi ông Hamít! Cái nhà ông nghị sĩ bảo sao?
— Ông ấy còn nói được gì nữa… ông ấy cũng có nói một thôi dài, thậm
chí tôi cũng không hiểu gì lắm. Ông ấy bảo trước kia người ta sống ở thời
kỳ đồ đá, bây giờ là thế kỷ đồ sắt. Nền văn minh xâm nhập vào đất nước ta
cùng với sắt thép. Tôi bảo: “Thôi được, các ông đã chuyên chở văn mình
