Đầu những năm 1970, khi Peter đang bắt đầu sự nghiệp báo chí
của mình, ông đăng ký phòng ở khách sạn Continental, nơi ông
được giới thiệu căn phòng cũ của cha ông. Ngay sau đó ông ngỡ
ngàng trước một dòng ùn ùn những người gõ cửa phòng mình -
người cầu cạnh, kẻ rửa tiền, nhà báo, những cô nàng bướm đêm, và
những kẻ buôn chuyện tầm phào khác mà cha ông thích bán. Tin đã
lan ra là “Shapah-lain” đã quay lại thành phố, và mọi người cứ đinh
ninh Bob đã quay lại. Trước khi Robert Shaplen bị ốm trong một
chuyến đến Sài Gòn năm 1988 và được đưa về New York, nơi ông
qua đời vì ung thư tuyến giáp, ông đang viết câu chuyện cuối cùng
từ Việt Nam: một bài báo về Phạm Xuân Ẩn.
Theo con trai ông, Shaplen cảm thấy “tan nát” và “bị hắt hủi” khi
ông đến thăm Việt Nam đầu những năm 1980 và được thông báo là
Phạm Xuân Ẩn không muốn gặp mình. (Phạm Xuân Ẩn kể với tôi là
ông cũng cảm thấy tan nát khi biết rằng
chính phủ
, không hề thông
báo gì với ông, đã ngăn chặn cuộc gặp giữa hai người.
Ông vội vàng sang Phnom Penh để đuổi theo Shaplen trước khi
ông này rời Đông Nam Á nhưng đã đến quá muộn). Trong một bức
thư gửi Edward Lansdale viết năm 1982, Shaplen có đề cập việc cựu
phóng viên tạp chí Time Stanley Karnow khẳng định rằng Phạm
Xuân Ẩn là một điệp viên cộng sản. Lansdale trả lời, với lời khuyên
rằng bất kể điều gì Karnow phản ánh về Việt Nam, cũng nên “được
chấm thêm với một hạt muối”. Đến tận khi qua đời năm 1987,
Lansdale vẫn nhất định cho rằng Phạm Xuân Ẩn có chăng cũng chỉ
là một nghệ sĩ nhanh nhạy đã kịp ngả sang hàng ngũ của phe chiến
thắng vào phút cuối cùng. Cuối cùng, chỉ đến khi được phép gặp
Phạm Xuân Ẩn năm 1988, Shaplen mới được trực tiếp đọc những gì
viết về sự nghiệp điệp viên lâu dài của Phạm Xuân Ẩn. Đó không
phải là một cuộc đoàn viên hạnh phúc, ít nhất là đối với Shaplen,
người cảm thấy đau khổ và bị phản bội. “Cha tôi đã khóc khi ông kể
lại với tôi câu chuyện này,” Peter nói.
