Tết
Một điều lạ lùng xảy ra khi tôi gọi điện cho các nhà báo đồng
nghiệp của Phạm Xuân Ẩn để nói chuyện về ông. Họ nhớ về ông
một cách đầy quý mến và coi ông là một trong những người bạn
Việt Nam tốt nhất của họ, chỉ có điều họ không nhất trí về việc con
người ông là như thế nào. Một người nhớ rằng ông ăn mặc tồi tàn và
hơi nhếch nhác, với kiểu ho khan và không có sự phong nhã trong
giao tiếp xã hội. Những người khác lại nhớ đến ông là một người
lịch lãm tinh tế, dễ dàng đánh lừa họ với câu chuyện về việc mình là
con trai của một
điền chủ
giàu có ở châu thổ sông Mê Công. Kẻ bảo
ông cao ráo. Người nói ông thấp bé. Ông là một người vạm vỡ, khỏe
mạnh hoặc là một bóng ma mắc bệnh lao. Như nhân vật Zelig của
Woody Allen, Phạm Xuân Ẩn lẻn vào bức tranh tại mọi thời điểm
quan trọng trong lịch sử Việt Nam suốt 60 năm qua. Ông có mặt ở
đó trong trận Ấp Bắc, cuộc khủng hoảng Phật tử, vụ ám sát Ngô
Đình Diệm, sự sụp đổ của Sài Gòn. Ông chứng kiến những sự kiện
lịch sử này từ một khoảng cách, đứng tách ra khỏi trung tâm. Ông
lởn vởn ở rìa khung, bình luận về khung cảnh, với một nụ cười
châm biếm hiện trên khóe miệng. Nhưng chính xác thì Phạm Xuân
Ẩn làm gì trong chiến tranh?
Sau khi Ngô Đình Diệm bị lật đổ, Phạm Xuân Ẩn lại trở thành
tâm điểm trong cuộc Tổng tấn công Tết Mậu Thân, một cuộc tấn
công đồng loạt vào hơn một trăm thành phố và đô thị của miền
Nam Việt Nam cùng những mục tiêu khác trong thời gian ngừng
bắn mừng năm mới vào tháng 1 năm 1968. Kế hoạch của cuộc tấn
công đã bắt đầu từ hai năm trước đó, khi người chỉ huy mạng lưới
tình báo của Phạm Xuân Ẩn, một thiếu tá 41 tuổi chỉ được biết đến
qua bí danh là Tư Cang, đã đi từ ngoài cứ vào Sài Gòn. Tư Cang là
một lãng tử nổi tiếng, một người đàn ông sôi nổi, niềm nở, người
luôn giắt theo một cặp súng ngắn K-54 và có thể bắn trúng một mục
