biệt động thành phố. “Chúng tôi được chia thành các chiến sĩ ngoài
mặt trận và các chiến sĩ biệt động thành,” ông kể với tôi. “Những
chiến sĩ biệt động thành khai thác điểm yếu của kẻ thù, tấn công vào
những nhà hàng và quán bar. Chúng tôi hoạt động thành từng
nhóm gồm sáu hoặc bảy sapeurs dans les villes, những chiến sĩ biệt
động thành.”
Năm 2004, trong lần đầu tiên đến thăm nhà Tư Cang, tôi lái xe
xuôi một con đường đất tới một khu đất có tường bao quanh từng là
trang trại trước khi thành phố mọc lên quanh nó. Sau khi đi thăm
khu vườn trồng đầy phong lan rất đẹp, người phiên dịch và tôi cởi
giày ra rồi vào trong phòng khách, một căn phòng thoáng đãng lát
gạch men đỏ. Ở cuối phòng mắc một chiếc võng thừng nơi Tư Cang
ngả lưng buổi trưa. Là một người đàn ông to lớn với nụ cười rất dễ
gây cảm tình, ông có vầng trán rộng phủ phía trên là mái tóc màu
đen đang mỏng dần. Để chân đất, ông ngồi với hai đầu gối dựng lên
sát ngực. Một con chó lông màu nâu pha trắng nằm dưới chân ông.
Vợ ông, một người phụ nữ ánh mắt sắc sảo, mái tóc màu muối tiêu
buộc lại thành một búi, tất bật quanh chúng tôi, rót trà và dọn dẹp
nhà cửa. Có lúc bà ngừng tay lau dọn và nhặt lên một cuốn sách tôi
đang cầm, một trong ba cuốn tiểu sử bằng tiếng Việt về Phạm Xuân
Ẩn. Bà giở qua cuốn sách, cẩn thận xem xét những đoạn được gạch
dưới và ghi chú bên lề. Tư Cang cho chúng tôi biết rằng vợ ông là
một trung sĩ trong quân đội, một liên lạc viên với 4 tấm Huân
chương Quân công. Bản thân ông có 13 tấm huân chương và mới
đây được phong danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Nói chuyện với tôi bằng thứ tiếng Pháp học sinh mà ông học cách
đây 60 năm, trước khi nói sang tiếng Việt, Tư Cang giải thích vì sao
mà ông lại làm việc cho quân đội Bắc Việt Nam, thay vì lực lượng
miền Nam vốn được cho là chịu sự lãnh đạo của Mặt trận Dân tộc
Giải phóng. “Mặt trận Dân tộc Giải phóng được thành lập vì mục
đích ngoại giao,” ông nói. “Nó tập hợp những người ở miền Nam
