nhiệm trong Chiến dịch Hồ Chí Minh - những trận đánh cuối cùng
trong cuộc chiến tranh kết thúc với sự sụp đổ của Sài Gòn ngày 30
tháng 4 năm 1975. Hành động cuối cùng của Phạm Xuân Ẩn trong
cuộc chiến này là một hành động ân tình. Vài giờ trước khi thành
phố sụp đổ, ông dàn xếp vụ tẩu thoát cho người bảo trợ cũ của
mình, trùm mật vụ miền Nam Việt Nam Trần Kim Tuyến. Trong
bức ảnh nổi tiếng của Hubert Van Es về chuyến bay cuối cùng rời
khỏi Sài
Gòn, người cuối cùng đang trèo lên chiếc thang ọp ẹp tới chỗ
chiếc trực thăng đang chờ đợi chính là Trần Kim Tuyến. Ngoài
khung hình, phía dưới đường phố, người đang đứng vẫy tay trong
nước mắt, là Phạm Xuân Ẩn.
“Trước đó Tuyến bất ngờ xuất hiện trong phòng làm việc của
tôi,” Phạm Xuân Ẩn nói. “Ông ấy đã chờ đợi quá lâu để thoát ra
ngoài, và giờ thì mắc kẹt lại. Có thể Chúa đã quyết định rằng tôi
phải giúp người đàn ông này. Tôi nghĩ ông ấy xứng đáng được tôi
đáp lại sự giúp đỡ mà ông ấy đã dành cho tôi. Và thế là ông ấy trở
thành người cuối cùng bước lên chiếc trực thăng cuối cùng của CIA
đi di tản. Tôi đã không lầm,” ông kết luận.
Mùa hè năm 2007, tôi ăn tối với một người Việt Nam di tản là
Trần Tử Thanh tại một nhà hàng bên ngoài Washington, D.C. Ông
Thanh đã làm việc cho tướng Nguyễn Ngọc Loan ở bộ phận tình
báo. Ông ta đã thẩm vấn những tù binh bị bắt giữ, và, với tư cách là
một người bạn của Phạm Xuân Ẩn, ông ta đã vô tình cung cấp một
số thông tin mà ông Ẩn gửi cho miền Bắc. Là con trai của một giáo
sư toán học từng có thời làm phó thủ tướng Cộng hòa Việt Nam,
Thanh bị bắt vào thời khắc cuối cùng của cuộc chiến. Ông ta bị giam
giữ
và tra tấn
suốt 15 năm.
Trong bốn năm rưỡi của những năm
tháng này, ông ta bị cùm chân và giam trong một cái thùng chỉ có
kích thước như một chiếc quan tài.
“Tại sao Phạm Xuân Ẩn lại phải dành cả ngày cuối cùng của cuộc
chiến để vất vả đưa Trần Kim Tuyến thoát ra nước ngoài?” Thanh
