đặc sệt một mùi ẩm ướt của lũ chó và mùi phân chim, hai mắt cá
chân tôi nổi đầy những vết mẩn đỏ và bắt đầu sưng lên vì rận cắn.
Đến giữa buổi sáng, không khí đặc quánh lại với mùi các loại rau gia
vị và sau đó tan đi trong khi Phạm Xuân Ẩn vẫn tiếp tục nói qua cả
giờ ăn trưa và sang đến tận buổi chiều. Cũng may là tôi đã tỉnh táo
kịp ăn một bữa sáng ra trò trước khi đến gặp ông.
Những vũng nước lớn đang đọng lại trong vườn và hơi ẩm phả
đầy trong không khí. Tôi lo lắng cho những cuốn sách đang úa vàng
của Phạm Xuân Ẩn, vốn đã bắt đầu ố vì mốc và đang dần mủn ra
thành thứ bột giấy nhão nhoét không thể nào đọc nổi. Thỉnh thoảng
Phạm Xuân Ẩn lại ngừng nói để đứng lên và đi tìm một lời trích dẫn
hoặc ấn một tài liệu vào tay tôi để khẳng định những phân tích của
ông. Rất nhiều cuốn sách của Phạm Xuân Ẩn có chữ ký, hoặc là của
tác giả hoặc là của những người tặng chúng cho ông. Trong số hai
cuốn A Bright Shining Lie (Sự lừa dối hào nhoáng) của Neil Sheehan
mà ông có, một cuốn có chữ ký của Sheehan, cuốn còn lại có chữ ký
của phóng viên đài CBS Morley Safer.
Bộ sưu tập của Phạm Xuân Ẩn gồm cả những tập sách bằng tiếng
Pháp và tiếng Anh, nhưng có rất ít những cuốn bằng tiếng Việt.
“Người dân ở đây không được viết tự do,” ông giải thích. “Đó là
một lý do tôi sẽ không viết về cuộc đời mình. Tôi sẽ gặp rắc rối nếu
tôi kể về cuộc đời mình hoặc những gì tôi biết.”
Đôi lúc tôi có cảm giác những cuốn sách mà Phạm Xuân Ẩn ấn
vào tay tôi là những thông điệp được mã hóa, là những cách nói về
các trải nghiệm vẫn còn quá nguy hiểm để có thể đối mặt trực tiếp.
Với mỗi chuyến thăm hàng ngày, Phạm Xuân Ẩn dường như đã
chọn ra một tài liệu hoặc một đoạn văn để xoay cuộc trò chuyện của
chúng tôi quanh đó. Có hôm là tác phẩm của Dickens, “Đó là quãng
thời gian tuyệt vời nhất, đó là quãng thời gian tồi tệ nhất”. Hôm
khác, bài học lại được rút ra từ Ngụ ngôn của Jean de La Fontaine.
Phạm Xuân Ẩn thích thú với những câu chuyện về các loài vật cư xử
như con người còn con người cư xử như loài vật.
