phương Đông, riêng các bệnh thuộc về khí thì thường thấy ở cả phương Tây và
phương Đông. Theo triết lý phương Đông, bệnh hoang tưởng rất dễ giải thích
dựa theo nguyên lý nhân ở bên trong và duyên ở bên ngoài. Nhân chính là: một
mê lầm mãnh liệt như vô minh, sân hận hay tham lam kích hoạt thực hiện một
hành vi bất thiện, nó gây tổn thương cho các chúng sinh hữu tình khác hay cho
các đấng thiêng liêng. Rồi người đó sợ hãi hậu quả họ đã làm; họ lo sợ vì họ cảm
giác như là đang gặp hiểm nguy sẽ bị khiển trách hay bị tổn thương thân thể họ.
Thực hiện một hành vi bất thiện là mở cửa cho chúng sinh khác - người hay phi
nhân - gây hại cho mình. Người đã làm việc bất thiện sẽ trở thành mục tiêu cho
chúng sinh khác gây hại. Bệnh hoang tưởng được tạo ra khi nhân bên trong của
nghiệp bất thiện và các mê lầm làm cầu nối với các sinh linh là duyên bên ngoài.
Các sinh linh bên ngoài chỉ có thể hãm hại chúng ta sau khi chúng ta đã tạo ra
các hành vi bất thiện do bị thúc đẩy bởi mê lầm. Nếu không có các sai lầm này
thì chúng ta sẽ không thể nào bị hãm hại bởi các chúng sinh khác. Điều này đã
được thể hiện trong câu chuyện kể về sự thành tựu giác ngộ của Đức Phật ở Bồ-
đề Đạo Tràng, Ấn Độ.
Vào buổi sáng ngày Đức Phật thành tựu giác ngộ, có mười triệu phi nhân tấn
công Ngài bằng sấm sét cùng đủ loại vũ khí với nỗ lực ngăn cản sự giác ngộ của
Ngài. Tuy nhiên, khi tiếp cận với Ngài, các vũ khí hóa thành hoa rơi xuống như
mưa quanh thân thể linh thiêng của Ngài. Khi tâm của chúng ta thanh tịnh thì
không có lý do gì để người khác hãm hại chúng ta.
Có lần tôi xem một chương trình tivi với cảnh một nhà tập thể có những người bị
bệnh hoang tưởng sống với nhau. Một người đàn bà đang khóc yêu cầu giúp đỡ,
bà ta nói rằng bác sĩ đã không giải thích cho bà ta biết về nguyên nhân bệnh
hoang tưởng cũng như phương pháp chữa bệnh đó. Tôi chợt nghĩ rằng ở phương
Tây một số phương pháp chữa bệnh như giải phẫu chẳng hạn rất tiến bộ, trong
khi ở phương Đông, con người đã có cách trị bệnh hoang tưởng tốt hơn. Đạo
Phật đã cung cấp nhiều cách chữa bệnh hoang tưởng.