trọn vẹn, bao trùm hết thảy mọi chúng sinh khổ đau.
Điều chủ yếu khiến ta có thể phát sinh tâm bi mẫn là bản chất của tâm ta. Như
tôi đã giải thích trước đây, bản chất đích thực của tâm chúng ta là sáng suốt,
thanh tịnh; nó không đồng nhất và cũng không pha trộn với các lỗi lầm của tâm.
Vì bản chất đích thực của tâm là không đồng nhất với những vọng tưởng phiền
não và những che chướng, nên một số người thậm chí gọi bản chất này của tâm
là “Phật” và cho đó là giác ngộ viên mãn.
Bản chất thanh tịnh sáng suốt của tâm được gọi là tánh Phật, đã cho chúng ta khả
năng phát triển tâm theo cách mà ta muốn; cho phép ta có khả năng làm sinh
khởi và mở rộng tâm bi mẫn. Chúng ta có thể tu luyện tâm và phát triển trọn vẹn
lòng bi mẫn xót thương đến tất cả chúng sinh hữu tình.
Tâm bi mẫn không phải là một hiện tượng độc lập. Nó không tự mình hiện hữu;
không có tự tánh tự tồn. Những tư tưởng hiền thiện và an hòa, mong muốn mọi
chúng sinh khác thoát khỏi khổ đau, được tâm chúng ta gán cho tên gọi là “tâm
bi mẫn”. Nói cách khác, tâm bi mẫn là một cái gì đó mà chúng ta dùng tâm mình
tạo ra. Tâm bi là một hiện tượng duyên khởi; nó sinh khởi tùy thuộc vào các
nguyên nhân và điều kiện. Ví dụ, tâm bi mẫn khởi lên trong sự tùy thuộc vào
điều kiện chúng ta nhìn thấy sự đau khổ của một chúng sinh khác, như một em
bé Ethiopia đói khổ hay một con thú bị thương, và mong muốn chúng sinh đó
thoát được khổ đau. Chính bản chất của tâm đã giúp ta có thể sinh khởi và phát
triển tâm bi. Tâm thức tự nó cũng là sự sinh khởi tương thuộc, nó hiện hữu trong
sự phụ thuộc vào các nguyên nhân và điều kiện.
Dựa vào kinh nghiệm chúng ta biết rằng, khi ta cảm thấy dù chỉ đôi chút xót
thương một người nào đó, ta cũng tự nhiên ước muốn cho người đó thoát khỏi
những bất ổn, và ta sẽ làm những gì có thể được để giúp người đó. Khi tâm bi
của ta mãnh liệt hơn, ta sẽ nhận lấy trách nhiệm cứu giúp ngày càng nhiều hơn
những chúng sinh hữu tình để họ thoát khỏi khổ đau. Khi chúng ta phát triển trọn
vẹn tâm bi, chúng ta sẽ hiến dâng cuộc sống của mình cho tất cả chúng sinh hữu
