Ba loại khổ đau
Để có tâm bi mẫn với các chúng sinh hữu tình một cách trọn vẹn, chúng ta phải
biết được ba loại khổ đau mà chúng sinh đang trải qua: khổ khổ, hoại khổ và
hành khổ. Và để hiểu rõ khổ đau của chúng sinh, chúng ta trước hết phải biết rõ
khổ đau của chính bản thân mình. Chúng ta phải nhận rõ rằng chúng ta đang
phải trải qua ba loại khổ đau, từ đó có quyết tâm tự giải thoát mình ra khỏi khổ
khổ, hoại khổ và hành khổ.
Ngược lại, nếu bản thân ta không nhận ra được tất cả khổ đau của mình, chúng ta
sẽ không có khả năng nhận ra được các khổ đau của những người khác. Và khi
hiểu biết của chúng ta về khổ đau bị giới hạn thì sự phát triển tâm từ bi của
chúng ta cũng sẽ bị giới hạn. Lúc đó, chúng ta sẽ chỉ có tâm từ bi với những ai
có khổ đau giống như khổ đau của chính ta. Ví dụ, chúng ta có thể chỉ nghĩ về
khổ đau của một loại bệnh [ta đang mắc phải] mà thôi.
Nếu hiểu biết về khổ đau của chúng ta bị giới hạn thì ý tưởng giải thoát cũng bị
giới hạn. Tuy nhiên, nếu chúng ta hiểu biết được rõ ràng về ba mức độ khổ đau,
chúng ta sẽ có khả năng phát khởi tâm bi rộng lớn hơn, sâu sắc hơn, vì lúc đó
tâm bi bao trùm tất cả mọi loài chúng sinh. Ngược lại, nếu không có được một
sự hiểu biết tốt, tâm bi của ta chỉ giới hạn với những ai đang bị đau đớn.
Loại khổ thứ nhất là “khổ khổ”, rất dễ nhận diện. Nó liên quan đến sinh, lão,
bệnh, tử và tất cả các vấn đề khác thuộc cơ thể và tinh thần. Giống như một
nguyên tử đơn lẻ so sánh với tất cả nguyên tử có trên thế giới, bệnh tật chỉ là một
trong hàng ngàn vấn đề thuộc loại khổ khổ.
Loại khổ thứ hai là “hoại khổ”, khó nhận biết hơn. Chúng ta chỉ có thể hiểu được
