dù mạnh đến đâu, nhiều quyền lực đến đâu cũng chỉ là những con rối,
những vũ công của một điệu valse chóng mặt do một quyền lực phổ quát và
vô hình tổ chức.
Kết thúc truyện, Jakub rời thành phố để đi ra nước ngoài. Nhưng trước khi
đi, anh đã kịp nhìn thấy cái đẹp thánh thiện, cao quý ẩn trong con người
Kamila Klima. Có lẽ như thế là đủ để an ủi một con người đi xa với tương
lai mù mịt trước mắt.
Điệu Valse giã từ là một cột mốc trong sự nghiệp sáng tác của Milan
Kundera. Sau khi hoàn thành tác phẩm, đã có lúc ông tưởng như sẽ không
tiếp tục vật tiểu thuyết nữa. Nhưng rồi ông đã lấy lại được nhịp sáng tác và
viết nên ba kiệt tác sau này: Sách cười và lãng quên, Đời nhẹ khôn kham và
Sự bất tử, ông vẫn chưa nói lời "giã từ" với nghệ thuật tiểu thuyết của
mình.
Tháng Mười 2004
Người dịch
