ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 6

tức là thành công. Đại học nói: “Tri chỉ nhi hậu hữu định. Định nhi hậu
năng tĩnh, tĩnh nhi hậu năng an. An nhi hậu năng lự. Lự nhi hậu năng đắc”
知止而后有定。定而后能静。静而后能安。安而后能慮 。慮而后能
得。(Đại học 1, chữ Hán)
Nói thật ra có lẽ không ai chối sự thiết yếu cần phải định hướng cũng như
cần phải có hòa hợp thống nhất. Tuy nhiên muốn là một chuyện mà làm
được, biết làm cách nào là chuyện khác.
Trong giảng khóa này chúng ta sẽ cố đóng góp vào việc đó bằng đưa ra một
ít phân biệt, vì có phân biệt mới dọi được ti sáng vào cái cảnh “hỗn mang
chi sơ, vị phân thiên địa” đang bao trùm nền học vấn cũng như văn hóa
hiện nay.
Cần phải có nhiều nhận xét phân biệt rành rẽ về những vấn đề đang đặt ra
cho thời đại, mới trông đẩy sát tới bờ hoạt động cách hữu hiệu. Nếu chỉ
dừng lại ở những câu chung khái quát, thì không sao đạt được giải pháp
hữu hiệu. Người ta đã nói cả từ trăm năm rồi về sự cần phải tổng hợp Đông
Tây, điều đó càng ngày thấy càng bách thiết mà sao vẫn chưa làm được, ấy
vì còn chưa đi vào tận nền móng.
Có một điều lạ là ai cũng mong mỏi tổng hợp, nhưng hễ nói đến thì như có
một sự e ngại, đề phòng hoặc đả kích. Đâu là lý do của thái độ kỳ lạ đó?
Khi xem kỹ lại thì do sự thiếu nhận thức sâu xa về ý niệm thống nhất, thứ
đến là tiêu chuẩn học hành rất lờ mờ. Vì thế chúng ta sẽ phân tích kỹ hai ý
niệm then chốt về thống nhất mà ta cần phải phân biệt với đồng nhất
2.Thống nhất với đồng nhất
Đồng nhất là thái độ do nguyên lý nhị nguyên: lấy một bỏ một, chấp nhận
tất cả hoặc không chấp nhận gì, ou tout ou rien, không có giải pháp thứ ba-
“tertium non datur” ta quen gọi là “diệt tam”== “tiers exclu” vì người theo
óc nhị nguyên thường có thái độ độc chuyên, độc hữu (exclusif) bắt mọi
người nghe theo y như nhau kiểu “Thượng đồng” của Mặc Địch, của Phát
xít. Phát xít Đức nói “mục đích nền giáo dục quốc xã là làm cho 80 triệu
người Đức trở thành 80 triệu tác động phản đáp theo lối nhìn đời và xử sự
của Adolf Hitler”. Đó là một lối đồng nhất hóa con người.
Con người sống với nhau cần phải có đồng nhất nếu không thì đời sống