ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 62

quan tỏa cảng gây nên ứ đọng. Đấy là việc của Minh Nho. Lý do thứ hai là
những thể lệ thi cử qua các đời chồng chất lên quá phiền toái làm thui chột
óc sáng kiến, làm cạn mất mạch sáng tạo thì đó là việc của Đường, Tống,
Minh, Thanh nho, chứ không phải là của Nho giáo. Nho giáo chỉ khởi đầu
cho việc thi cử như là bước đầu của việc dân chủ hóa, thì đó là công lớn mà
các thế hệ đã đem lòng rẽ rúng vì đã không nhìn nhận ra được cái thực chất
của một nền văn hóa đã làm chủ đạo nhiều dân nước suốt qua nhiều ngàn
năm.