Có một động lực thứ hai cũng mang yếu tố Thucydides, là chìa khóa để
hiểu được lý do tại sao Anh và Đức đi đến chiến tranh vào năm 1914. Trong
cùng thời điểm khi sự trỗi dậy của Đức gợi lên nỗi sợ hãi trong lòng nước
Anh, Berlin cũng nhận ra áp lực đe dọa tới lợi ích của mình từ nước Nga,
một đối thủ đang lên thách thức vị thế cường quốc lục địa lớn nhất châu Âu
của Đức
. Thất bại trong cuộc chiến tranh với Nhật Bản năm 1905 và các
cuộc nổi dậy cách mạng không ngừng nghỉ đã giáng một đòn mạnh mẽ vào
nước Nga. Tuy nhiên, bây giờ Nga dường như đang dần trở thành một
cường quốc quân sự hiện đại và hồi sinh ngay gần biên giới Đức. Năm 1913,
Nga tuyên bố “đại chương trình” nhằm mở rộng quân đội với hàng loạt
những sáng kiến. Các dự đoán cho thấy tới năm 1917, quân đội Nga sẽ lớn
hơn quân đội Đức gấp ba lần. Kế hoạch tiến hành chiến tranh trên cả hai mặt
trận đòi hỏi Đức phải nhanh chóng đánh bại Pháp trước khi chuyển hướng
sang phía Đông để đối phó với người khổng lồ Nga đang từ từ tiến tới. Năm
1914, nguồn đầu tư mạnh mẽ từ Pháp đã giúp Nga phát triển một hệ thống
đường sắt có khả năng rút ngắn quá trình di chuyển binh lính xuống còn hai
tuần, thay vì bốn tuần như dự tính của Đức
Sự phát triển quá nhanh của Nga cùng với tâm lý chung tin rằng một cuộc
chiến tranh ở châu Âu cuối cùng cũng sẽ xảy ra đã khuếch trương thái độ
hung hăng của giới lãnh đạo chính trị và quân sự Đức. Một số tán thành một
cuộc chiến tranh ngăn chặn trong khi nước Đức vẫn còn khả năng đánh bại
Nga - nhất là nếu thành công, chiến tranh sẽ cho phép Đức phá vỡ thế “bao
vây”. Năm 1914, họ đã đứng trước cơ hội hoặc là dập tắt ảnh hưởng của
Nga ở Balkan, hoặc là đánh bại Nga về mặt quân sự trước khi mọi việc quá
trễ
Ngày 28 tháng 6, cháu trai của hoàng đế Áo - Hung Franz Joseph và là
người thừa kế ngai vàng bị một phần tử dân tộc chủ nghĩa người Serbia ám
sát. Trong cuộc xung đột giữa Áo - Hung và Serbia sau đó, Nga đã ủng hộ
Serbia. Đến tháng 7, Berlin đã đưa ra đề nghị “tờ séc trống”
khét tiếng cho
Vienna - đảm bảo với Áo - Hung rằng nước này sẽ nhận được “sự ủng hộ
hoàn toàn vô điều kiện của Đức” trước các hành động trả đũa chống lại
