nhận diện ba yếu tố chính thúc đẩy động cơ chiến tranh: lợi ích, nỗi sợ hãi,
và danh dự.
Lợi ích quốc gia đã là quá đủ để gây chiến. Sự tồn tại của một nhà nước,
cũng như chủ quyền của nhà nước đó trong việc đưa ra các quyết định có
liên quan đến bản thân quốc gia mình mà không bị áp lực từ các quốc gia
khác là tiêu chuẩn căn bản khi thảo luận về an ninh quốc gia. Bởi vì quá
trình bành trướng liên tục của Athens “bắt đầu ảnh hưởng tới các đồng minh
của Sparta”, như Thucydides giải thích, Sparta “cảm thấy rằng vị thế của
mình đang bị đe dọa” và không còn cách nào khác ngoài chiến tranh. “Nỗi
sợ hãi” là cụm từ mà Thucydides sử dụng để nhắc nhở chúng ta rằng thực tại
mang tính cấu trúc không đại diện cho toàn bộ câu chuyện. Những điều kiện
khách quan cần phải được nhìn nhận bởi con người - và lăng kính mà qua đó
chúng ta nhìn nhận sự việc bị cảm xúc tác động. Đặc biệt, nỗi sợ hãi của
cường quốc đang thống trị thường tạo ra hiểu lầm và trầm trọng hóa các mối
nguy hiểm, trong khi sự tự tin của cường quốc đang trỗi dậy lại tạo ra những
tham vọng phi thực tế về những gì mà cường quốc đó có thể làm và khuyến
khích họ chấp nhận rủi ro.
Thế nhưng bên cạnh lợi ích và nhận thức còn có một yếu tố thứ ba mà
Thucydides gọi là “danh dự”
. Đối với chúng ta ngày nay “danh dự” nghe
có vẻ tự phụ và kiêu căng. Thế nhưng khái niệm của Thucydides bao hàm
thứ mà ngày nay chúng ta xem là ý thức của một quốc gia về bản thân, ý
thức về sự công nhận và tôn trọng mà quốc gia đó được hưởng, và lòng tự
tôn. Sức mạnh của Athens gia tăng trong suốt thế kỷ thứ V, đi kèm với đó là
sự gia tăng về ý thức quyền lợi. Khi tiếp đón những thành bang Hy Lạp nhỏ
hơn khác như Megara và Corinth, việc họ có là đồng minh của Sparta hay
không không quan trọng bằng việc họ phải thể hiện sự tôn kính với Athens.
Theo lời của Thucydides, khi ba yếu tố kể trên ngày càng hòa quyện chặt
chẽ vào nhau, sự đối đầu liên tục giữa Athens và Sparta là không thể tránh
khỏi.
Mặc cho những nỗ lực hết mình nhằm ngăn chặn xung đột, lãnh đạo của
cả hai thành bang đều không thể ngăn cản quá trình vận động chính trị
