chưa bao giờ tưởng tượng ra. Ví dụ như khi chiếm được Melos, các binh sĩ
Athens đã tàn sát tất cả nam giới trưởng thành, và bắt tất cả phụ nữ và trẻ em
làm nô lệ - một sự vi phạm trắng trợn các quy tắc giao chiến mà người Hy
Lạp đã tuân thủ hàng thế kỷ. Chương này của cuộc chiến đã được ghi lại
vĩnh viễn trong Đối thoại Melos của Thucydides, trong đó vị đại diện của
Athens đã thể hiện rõ bản chất của chính trị hiện thực. “Chúng tôi sẽ không
làm phiền các người bằng những lời giả dối, chỉ để chứng minh rằng chiến
thắng trước Ba Tư đã biện minh cho đế chế của chúng tôi, và rằng giờ đây
chúng tôi tấn công vì các người đã có những hành động sai trái với chúng
tôi”, vị đại diện đó giải thích. Thay vào đó, “cả các người và chúng tôi, rất
thực tế, đều biết rằng công lý chỉ tồn tại giữa những bên ngang bằng nhau về
sức mạnh, và rằng kẻ mạnh làm bất cứ những gì mình có thể, còn kẻ yếu thì
phải chấp nhận những gì họ phải chấp nhận”.
Đáng chú ý hơn cả, cuộc chiến cũng đã khai tử đế chế Athens. Sparta là
bên thắng cuộc sau khi chiến tranh kết thúc nhưng sức mạnh đã bị suy giảm
đi rất nhiều, mạng lưới liên minh bị tổn hại, và của cải hầu như kiệt quệ.
Phải tới 2.000 năm sau, một lần nữa người Hy Lạp mới có thể thống nhất lại
trong sự tự nguyện. Chiến tranh Peloponnese - ví dụ đầu tiên về Bẫy
Thucydides - do đó là một bước ngoặt, không chỉ với lịch sử Hy Lạp mà là
của cả nền văn minh phương Tây.
Không thể tránh khỏi chiến tranh?
Tại sao sự cạnh tranh giữa hai siêu cường Hy Lạp cuối cùng lại dẫn tới
một cuộc chiến hủy diệt tất cả những gì mà cả hai đều coi trọng? Theo
Thucydides, lời giải thích căn bản nhất nằm ở tầng sâu của sức ép cấu trúc
gây ra bởi quyền lực đang trỗi dậy và quyền lực thống trị. Khi sự đối đầu
dẫn dắt Athens và Sparta tới hàng loạt bế tắc liên tiếp nhau, những tiếng nói
ủng hộ chiến tranh ở mỗi hệ thống chính trị trở nên rõ ràng hơn, sự kiêu
hãnh của họ trở nên mạnh mẽ hơn, quan điểm của họ về mối đe dọa đối thủ
gây ra trở nên gay gắt hơn, và các thách thức mà họ gây ra đối với những
nhà lãnh đạo mong muốn duy trì hòa bình trở nên sâu sắc hơn. Thucydides
