Sparta, ông ta đổ lỗi cho tính tự mãn của Sparta giúp cho Athens trỗi dậy
không thể kiểm soát: Các người phải chịu trách nhiệm cho tất cả những việc
đã xảy ra. Chính các người là những kẻ đầu tiên cho phép chúng được gia cố
thành phố của chúng… Các người chờ đợi cho tới khi sức mạnh của kẻ thù
gia tăng gấp đôi so với trước đây, thay vì dập tắt từ trong trứng nước.” Và
khi Corinth đe dọa rằng họ sẽ rút ra khỏi liên minh nếu Sparta không hành
động, mọi nguyên lão Sparta có mặt lúc đó chắc chắn đã rất sốc và hoảng sợ.
Thông điệp rất rõ ràng: Sự trỗi dậy của Athens có thể làm tan rã một liên
minh vốn đã giúp đảm bảo an ninh cho Sparta hàng thế kỷ qua.
Sau những tranh luận gay gắt, Nghị hội Sparta đã bỏ phiếu ủng hộ chiến
tranh. Như Thucydides đã giải thích: “Người Sparta tuyên bố chiến tranh bởi
vì họ lo sợ quyền lực ngày càng gia tăng của Athens, và bởi họ thấy rõ ràng
ngay trước mắt mình rằng phần lớn Hy Lạp nay đã nằm dưới sự kiểm soát
của Athens.” Nỗi sợ hãi và do dự trước đây của Sparta dường như đã biến
mất. Đa số lãnh đạo của thành bang này giờ đã bị thuyết phục rằng vị thế lớn
của Athens đe dọa quyền lực và an ninh của họ, và không một ai - thậm chí
cả nhà vua Sparta - có thể làm gì để thuyết phục họ nghĩ lại.
Tại sao người Athens không thể đoán trước phản ứng của Sparta? Bản
thân Thucydides không thể giải thích được lý do khiến Pericles thất bại
trong việc ngăn không cho xung đột giữa Megara và Corcyra thổi bùng
chiến tranh giữa Athens và Sparta. Thế nhưng, lịch sử quan hệ quốc tế sau
này đã cho chúng ta một số gợi ý. Khi các quốc gia thất bại trong việc lựa
chọn những hành động được cho là phù hợp với lợi ích của mình, lý do
thường là vì các chính sách của họ là kết quả của quá trình thỏa hiệp cần
thiết giữa các phe phái khác nhau trong chính quyền, thay vì một tầm nhìn
thống nhất. Mặc dù Pericles đã tái đắc cử nhiều lần, ông lại không có nhiều
quyền lực thực tế. Hệ thống luật pháp Athens được xây dựng với mục đích
hạn chế quyền lực của bất cứ một cá nhân đơn lẻ nào để phòng ngừa rủi ro
độc tài
. Pericles vì thế vừa là một chính trị gia vừa là một lãnh đạo quốc
gia. Ảnh hưởng của ông bị hạn chế và chỉ có thể dừng lại ở khả năng thuyết
phục người khác.
