LỜI NÓI ĐẦU
Hai thế kỷ trước, Napoleon từng cảnh báo, “Hãy để Trung Quốc ngủ yên;
một khi quốc gia này thức dậy, thế giới sẽ rung chuyển.” Ngày nay Trung
Quốc đã tỉnh giấc, và thế giới đang bắt đầu rung chuyển.
Thế nhưng, nhiều người Mỹ vẫn phủ nhận sự chuyển đổi của Trung Quốc
từ một nước nông nghiệp lạc hậu thành “cường quốc lớn nhất trong lịch sử
thế giới” có ý nghĩa gì đối với Mỹ. Tư tưởng căn bản của cuốn sách này là
gì? Chỉ một câu ngắn gọn: Bẫy Thucydides. Khi một cường quốc đang trỗi
dậy đe dọa thế chỗ một cường quốc đang thống trị, những tiếng chuông cảnh
báo liền vang lên: nguy hiểm phía trước. Trung Quốc và Mỹ hiện đang trong
quá trình xung đột tiến đến chiến tranh - trừ phi cả hai bên tiến hành những
hành động khó khăn và đau đớn để đảo ngược nó.
Khi sự trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc thách thức vị thế thống trị
quen thuộc của Mỹ, thì cả hai quốc gia này đều có nguy cơ rơi vào một cái
bẫy chết người mà sử gia Hy Lạp cổ đại Thucydides là người mô tả đầu tiên.
Viết về cuộc chiến đã tàn phá hai thành bang Hy Lạp cổ đại hàng đầu hai
thiên niên kỷ rưỡi trước, ông đã giải thích: “Chính sự trỗi dậy của Athens và
nỗi sợ hãi mà nó gây ra ở Sparta đã khiến chiến tranh trở thành điều tất
yếu.”
Nhận thức căn bản này mô tả một xu hướng lịch sử đầy nguy hiểm. Khi
nhìn lại lịch sử 500 năm vừa qua, Dự án Bẫy Thucydides mà tôi chỉ đạo tại
Harvard đã tìm ra 16 trường hợp, trong đó sự trỗi dậy của một quốc gia lớn
đã phá vỡ vị thế của một quốc gia đang ở thế thượng phong. Một ví dụ tai
tiếng nhất là đầu thế kỷ XX, một nước Đức công nghiệp làm lung lay vị thế
đã được thiết lập của Anh trên đỉnh của trật tự thế giới đương thời cách đây
một thế kỷ. Hệ quả thảm khốc của cuộc cạnh tranh giữa họ đã làm ra đời
một khái niệm mới về xung đột bạo lực: chiến tranh thế giới. Nghiên cứu
của chúng tôi cho thấy 12 trường hợp đối đầu này đã dẫn tới chiến tranh còn
