CỬ NHÂN NGUYỄN-VĂN-THẠNH
Với lòng Ái-Quốc chống xâm-lăng.
Bên cạnh những nhà Nho khí tiết miền Nam như các cụ Thủ-khoa
Nguyễn-hữu-Huân, Bùi-hữu-Nghĩa, Phan-văn-Trị, Huỳnh-mẫn-Đạt,
Trương-gia-Mô v.v… hãy còn một vị cử-nhân tính khí cực kỳ phóng-
khoáng nhiệt thành ái quốc khí tiết cao ngạo, ấy là cụ cử Nguyễn-văn-
Thạnh, tục gọi là cụ cử Thạnh, lúc đương thời và hậu thế đã khâm phục các
cụ kể trên bao nhiêu thiết tưởng cũng đáng xót xa cho cụ cử Thạnh bấy
nhiêu. Khi tiểu sử của cụ chưa được nhiều người biết đến. Cụ Nguyễn văn-
Thạnh vốn người miền Trung (quê quán nơi nào rất tiếc chúng tôi chưa kê
cứu được rõ). Cụ đỗ Cử nhân đời Tự-Đức xuất chính làm tri huyện Trung
phong tỉnh Bình-Thuận. Lãnh nhiệm vụ nhân dân trong một huyện cụ có
nhiều tính tốt. Đặc sắc nhất là cụ rất cương trực. Gặp những vụ án oan
khuất của dân đen một khi tra án minh bạch, thấy có dính líu đến các vị
đương quyền dù họ quan cao chức trọng đến đâu cụ cũng thẳng thắn tố-
giác. Do đó dân đen đội ơn cụ vô cùng. Và cố nhiên đám tham quan ô lại
lấy làm phiền ghét cụ.
Triều đình cũng biết đức tính liêm-khiết đôn hậu của cụ nên trước sau
cụ vẫn được an toàn dẫu đám quan liêu ghen ghét kiếm cách làm hại nhưng
cụ chẳng hề gì.
Giữa lúc triều đình sắp thăng trật cho cụ thì non nước gặp nạn binh đao
khói lửa, quân Pháp đã nổ súng tấn công quân triều đình trên khắp lãnh thổ.
Đáp lời sông núi, cụ cùng vài bạn đồng chí từ miền Trung khăn gói vào
Nam định mai danh ẩn tích quan sát tình hình một ít lâu rồi sẽ chờ cơ hội
quật-khởi.
Trên chiếc ghe bầu lênh đênh theo các sông rạch miền Nam, cụ và năm
ba đồng chí dưới lốt thương buôn giang hồ trôi nổi từ Bình-Thuận cặp bến
