vàng cho Cảnh Thịnh? Bà đáp: Nếu có một nữ tướng như ta nữa thì cửa
Nhật Lệ không để lạnh. Nhà ngươi khó mà đặt chân được tới đất Bắc hà…
Ngày 6 tháng 11 năm Nhâm tuất (20-11-1802), vua tôi nhà Tây Sơn trong
đó có Bùi Thị Xuân cùng chồng con bị đưa ra pháp trường tại Phú
Xuân.Chồng bà bị xử tội lột da, còn bà cùng con gái độc nhất 15 tuổi tên
Trần Bích Xuân bị xử voi dày (bãi chém An Hoà, ngoại ô Huế,ở đó khoảng
200 tướng lĩnh của nhà Tây Sơn đã hiên ngang ra pháp trường )
Theo tư liệu của một giáo sĩ phương Tây De La Bissachère viết năm 1807-
người có dịp chứng kiến cuộc hành hình- đã miêu tả buổi hành hình được
tóm lược như sau:
“Đứa con gái trẻ của bà ( Bùi Thị Xuân) bị lột hết y phục. Một thớt voi từ
từ tiến đến .Cô gái biến sắc rồi mặt trắng bệch như tờ giấy.Nàng ngoảnh
nhìn mẹ, kêu thất thanh. Bà Xuân nghiêm mặt trách : Con phải chết anh
dũng đểxứng đáng là con của ta !…Đến lượt bà, nhờ lớp vải ở bên trong
quấn kín thân thể, nên tránh khỏi sự lõa lồ. Và bà rất bình thản bước lại
trước đầu voi hét một tiếng thật lớn khiến voi giật mình lùi lại. Bọn lính
phải vội vàng bắn hỏa pháo,đâm cây nhọn sau đít con vật để nó trở nên
hung tợn, chạy bổ tới, giơ vòi quấn lấy bà tung lên trời…Nhưng trái với lệ
thường, nó không chà đạp phạm nhân như mọi bận mà bỏ chạy vòng quanh
pháp trường, rống lên những tiếng đầy sợ hãi khiến hàng vạn người xem
hoảng hốt theo”…(2&3).
II.Những tư liệu liên quan :
(1)Trận chiến đấu oanh liệt cuối cùng: Tóm tắt theo Sử sách, bà Bùi Thị
Xuân cưỡi voi liều chết đánh lũy Trấn Ninh, nơi Nguyễn Ánh đang cố thủ,
từ sáng đến trưa chưa chịu lui. Rồi bà còn giành lấy dùi tự tay thúc trống
liên hồi.Lúc bấy giờ Nguyễn vương cùng tướng tá đã hốt hoảng vội chia
quân vượt sông Linh Giang đánh bọc hậu hòng mở đường máu thoát
thân.Nào ngờ vua Cảnh Thịnh nhát gan thấy quân Nguyễn tràn qua nhiều,
