và có thể mang theo số tiền đó. Ví dụ trên hàm chứa giá trị của đồng tiền
hiện đại: Nó có sức mua. Những đồng đô-la có giá trị vì những người bán
hàng hóa thực như thức ăn, sách, thuốc chăm sóc móng chân chấp nhận
chúng. Và những người bán hàng này chấp nhận đồng đô-la bởi họ tin rằng
những người bán hàng khác cũng chấp nhận chúng. Một đô-la là một tờ
giấy có giá trị xuất phát từ niềm tin rằng chúng ta có thể sử dụng chúng để
mua thứ chúng ta cần trong tương lai.
Để giúp độc giả hiểu tại sao đồng tiền hiện đại lại là một trò chơi niềm
tin, xin hãy xem xét một hiện tượng kỳ lạ ở Ấn Độ. Hầu hết những người
dân tham gia vào các hoạt động thương mại ở Ấn Độ có thể chấp nhận một
đồng rupi bị rách, bị nhàu nát, hay cực kỳ bẩn. Nếu những người Ấn Độ
khác biết có nhiều người không nhận tiền rách, họ sẽ không chấp nhận
chúng. Cuối cùng, khi khách du lịch đến đất nước này, họ nhanh chóng học
cách chỉ chấp nhận những tờ bạc còn nguyên vẹn, vì sợ rằng họ sẽ gặp rắc
rối với những đồng tiền rách. Quá trình này vô lý, bởi vì Ngân hàng Trung
ương Ấn Độ coi mọi đồng tiền giấy có số seri dù bị rách, bẩn, nhàu nát,
v.v..., đều là những đồng tiền hợp pháp. Bất kỳ ngân hàng nào cũng cho đổi
những đồng rupi rách lấy những đồng tiền mới cứng. Điều đó không thành
vấn đề; những người duy lý từ chối những đồng tiền hợp pháp bởi họ tin
rằng một ai khác có thể sẽ không chấp nhận nó. Toàn bộ hiện tượng kỳ lạ
này nhấn mạnh thực tế rằng niềm tin của chúng ta vào tiền giấy dựa vào
niềm tin của những người khác vào chính những đồng tiền đó.
Vì tiền giấy không hề có giá trị cố hữu nào, nên giá trị của nó phụ thuộc
vào sức mua - một đại lượng có thể biến đổi dần hoặc rất nhanh. Mùa hè
năm 1997, tôi dành vài ngày lái xe khắp bang Iowa tìm hiểu cuộc sống của
người nông dân Mỹ để viết bài cho tạp chí The Economist. Trong chuyến
đi, tôi có nói chuyện với một người nông dân trồng ngô, đậu nành và nuôi
gia súc. Khi dẫn tôi đi tham quan trang trại, ông ta chỉ vào một chiếc máy
kéo nằm bên ngoài chuồng gia súc. “Năm 1970, tôi mua chiếc máy kéo này
với giá 7.500 đô-la,” ông ta nói. “Giờ thì hãy nhìn xem,” ông ta kêu lên tức
