bài Đại cương về thành phố Hội An, đưa cùng cả hai thuyết về công chúa
Ngọc Khoa như sau:
1. Công chúa đã kết hôn với vua Chăm Pa là Pô Rô Mê.
2. Công chúa kết hôn với một thương khách người Nhật Bản đến buôn
bán nhiều năm tại Hội An (1603 – 1619) tên là Araki Sotaro, tên Việt là
Nguyễn Đại Lương. Bà đã theo chồng về Nhật năm 1620, gặp lúc Nhật cấm
tàu buôn xuất dương, đành ở lại Nagasaki, lấy tên Nhật là Okakutome
(Wakaku-NV), gọi thân mật là Anio. Họ sinh hạ được một người con gái,
đặt tên là Yasu. Sotaro qua đời năm 1636 và công chúa Ngọc Khoa cũng mất
vào năm 1645; ngôi mộ của hai người đươc chôn cất trong khuôn viên chùa
Daionji, nơi họ đã bỏ công sức xây cất và trùng tu.
Căn cứ theo phả tộc của dòng họ Nguyễn Phúc, khả năng bà vợ của
thương nhân Sotaro chắc chắn không thể là công nữ Ngọc Khoa. Vì vậy các
nhà sử học phỏng đoán:
1. Vì muốn tăng giá trị của người đàn bà ông yêu mến, Sotaro có thể nói
với gia đình hoặc với bà con rằng, vợ của ông là công chúa An Nam hay gì
đi nữa, làm sao ai biết được?
2. Bà vợ của Sotaro có thể là một người bà con trong dòng họ Nguyễn
Phúc, có thể đã được Nguyễn Phúc Nguyên, khi ông còn là Thế tử trấn nhậm
ở Quảng Nam, tác thành cho hai bên lập gia đình với nhau. Biết đâu Nguyễn
Phúc Nguyên nhận người đàn bà này làm con nuôi trong gia đình để làm
tăng giá trị của cuộc hôn nhân? Dù thế nào đây cũng là một điều lý thú có
thể nghiên cứu thêm bằng những tài liệu về phía Nhật Bản.
Một tác giả khác, ông Mai Thanh Hải, trong cuốn Chuyện kín cấm thành -
nhà xuất bản Văn Hóa Thông Tin, 2008, trong chương Lấy chồng ngoại
quốc viết rằng: “Chúa Nguyễn Phúc Nguyên có 5 con gái, cô lớn tên là
Ngọc Liên, cô út là Ngọc Đỉnh, còn lại ba con gái nữa. Công nữ Ngọc Vạn
gả cho vua Chân Lạp, Công nữ Ngọc Khoa gả cho vua Chăm Pa là Pô Rô
Mê, và Công nữ Ngọc Hoa gả cho một thân vương Nhật Bản đứng đầu các
doanh nhân sang làm ăn buôn bán ở cửa biển Hội An”.
