Hội An nhìn từ phía sông Hoài
Nhưng điều đặc biệt thể hiện sự thừa kế, giao thoa, hội tụ giữa văn hóa
kiến trúc của các dân tộc đã từng sống trên vùng đất trong các ngôi nhà cổ
Hội An là khuynh hướng hòa nhập các phong cách kiến trúc với nhau. Tại
nhà thờ tộc Trần, tộc Thái, tộc Phạm... là sự lắp ghép hai căn nhà với hai
kiểu vì kèo chồng giường của người Hoa và kẻ chuyền của người Việt. Các
mái nhà của phố cổ dùng hai loại ngói: ngói ống và ngói âm dương. Loại
ngói ống thường thấy dùng ở các hội quán, còn ngói âm dương được sử
dụng phổ biến tại hầu hết các nhà cổ hoặc đình người Việt. Riêng đặc trưng
kiến trúc của các thương gia Nhật tại Hội An hiện nay hầu như chỉ còn
phảng phất ở vài chi tiết rải rác trong các ngôi nhà cổ.
Nhìn từ tổng quan, Phố cổ Hội An nằm dọc theo bờ sông, nhưng phố bờ
sông (đường Bạch Đằng) lại là phố phụ mang công năng là nơi lên xuống
hàng hóa. Hai phố Trần Phú, Nguyễn Thái Học là mặt tiền buôn bán chính.
Nhiều ngõ xóm thẳm sâu nối liền các phố lớn, cùng cách bố trí nhà lúc trồi,
lúc sụt tạo nét cho đường phố có những đường cong, hoặc gãy khúc bất ngờ
như một nhịp điệu. Từ trên cao, cái cứng, mạnh của hàng hàng lớp ngói âm
dương, lẫn trong sự uyển chuyển của đường cong các đầu hồi tạo cho tổng
thể không gian của phố cổ không khác gì những nhịp phách trên một cung
đàn.
Các nhà dân, hội quán mới thật sự là phần hồn quan trọng của phố. Phần
lớn nhà trên hai dãy phố chính đều là cửa hàng, hai cửa sổ chính được bố trí
hai bên cửa ra vào, dành cho chức năng bán hàng, nên bố trí xếp các ván cửa
theo lối lùa lên xuống. Khi đóng thì bảo vệ nhà, khi mở thì trở thành sạp bán
hàng. Điều thú vị, hai phần cửa sổ mặt nhà thoạt nhìn tưởng cân đối, nhưng
thật ra được bố trí rộng hẹp khác nhau, như phân định theo nguyên tắc bên
đực - bên cái, bên âm - bên dương.
Kiến trúc, trang trí Hội An có nhiều điểm gặp nhau trong nghệ thuật dân
tộc truyền thống các năm thế kỷ XVII-XIX, nhưng từ cuối thế kỷ XVI Hội
An đã tiếp nhận nhiều thương nhân nước ngoài, nhất là người Hoa, nên
thường trong một cá thể kiến trúc đều có pha trộn yếu tố nghệ thuật kiến
trúc, trang trí của các nước. Đặc trưng nhất là các hội quán lớn đẹp hiện còn
