ông giám mục, một ban hội thẩm, một Tòa Đại Hình, tác giả đã đặt tất cả
những cái đó ở Besancon, nơi chưa bao giờ mình đặt chân đến.
Chú Thích:
[1] Danton (1759-1794) , một chính khách lỗi lạc của Cách mạng Pháp
1789, kình địch với Robespierre và bị đưa lên máy chém. Theo H.
Martineau, câu châm ngôn trích làm đề từ này chưa chắc đã là do Danton
thốt ra. Ông cho rằng có đến quá nửa những câu Stendhal dùng làm đề từ
trong tác phẩm chỉ là ngụy tạo
[2] Đây là lời của nhà xuất bản in tác phẩm lần đầu tiên; có thể là chính tác
giả thác lời nhà xuất bản để giữ thái độ dè dặt về chính trị; thật ra, tác phẩm
được viết vào khoảng 1820-1830.
[3] Hobbes (Thomas) , nhà triết học duy vật Anh (1588-1679). Câu đề từ
trên, đại ý là: “Dù có bỏ vào nhà tù hàng nghìn người, nhà tù vẫn chẳng
phải là chỗ để vui chơi”.
[4] Verrières. Trong quận Doubs, có hai làng tên là Virrie. Nhưng Stendhal
nói rằng: “Virrie là một nơi tưởng tượng…” vì ông chỉ mượn tên Virrie,
nhưng cảnh tả trong truyện hoàn toàn không dính dáng gì đến hai làng nói
trên.
[5] Franche-Comté là tên một xứ (province) cũ ở miền đông nước Pháp,
giáp giới Thụy Sĩ. Gọi là xứ cũ, vì hiện nay nước Pháp không chia thành
xứ, mà chia làm 94 đơn vị hành chính, gọi là tỉnh (département). Xứ là tên
gọi cũ của những vùng đất đai rộng lớn, bao gồm nhiều tỉnh hiện nay. Có
những xứ trước kia thuộc quyền cai trị của các lãnh chúa địa phương không
phục tùng Trung ương, hoặc thuộc quyền thống trị nước ngoài, như
Franche-Comté, thủ đô là Besancon, đã từng bị người Tây Ban Nha thống
trị, mãi đến 1678-1679 mới được sáp nhập vào vương quyền nước Pháp
