toàn liên quan đến vấn đề Julien sẽ ở lại nhà ông với sáu trăm quan, hay sẽ
nhận số tiền tám trăm quan của ông giám đốc viện tế bần.
Ông giám đốc này gặp ông de Rênal trong chỗ giao tế, làm ra mặt mát mẻ.
Cách xử sự đó không phải là không có phần khôn khéo; ở tỉnh lẻ ít khi có
sự sơ suất; những cảm giác ở đó hiếm hoi quá, nên người ta trau chuốt nó
một cách thật tinh vi [135] .
Ông Valenod là cái thứ mà, ở cách xa Paris một trăm dặm, người ta gọi là
một gã diêm dúa; đó là một loại người bản tính trơ tráo và thô bỉ. Cuộc
sống vênh vang của ông ta, từ năm 1815, đã tăng cường những thiên tư đẹp
đẽ của ông ta. Có thể nói rằng ông ta ngự trị ở Verrières dưới quyền chỉ huy
của ông de Rênal; nhưng tích cực hơn, không biết xấu hổ cái gì cả, chuyện
gì cũng len vào, luôn luôn xuôi ngược, viết lách, nói năng, quên những nỗi
sỉ nhục, không có một chút tự phụ cá nhân nào, cuối cùng ông đã thủ tiêu
được tín nhiệm của ông thị trưởng của ông trong con mắt của quyền lực
tăng lữ. Đại khái như tuồng ông Valenod đã nói với các nhà bán thực phẩm
ở địa phương: Các ông hãy cho tôi hai người ngu nhất trong bọn các ông;
với các luật gia: Mách cho tôi hai người dốt nhất; với các y sĩ: Chỉ cho tôi
hai thầy lang băm bậc nhất. Khi ông ta đã tập hợp được những kẻ trơ tráo
nhất của mỗi nghề nghiệp, ông ta đã bảo họ chúng ta cùng ngự trị nào.
Những cung cách của bọn người đó làm cho ông de Rênal thấy chướng.
Nhưng sự thô bỉ của gã Valenod thì chả biết ngượng vì cái gì cả, cho cả đến
những lời cải chính mà tên cha xứ nhãi nhép Maslon chẳng nể mặt gì hắn
trước công chúng.
Nhưng ở giữa cảnh thịnh vượng đó, ông Valenod cần đến những khóe láo
xược vặt để vững dạ chống lại những lời vạch mặt mà ông cảm thấy rõ rằng
tất cả mọi người đều có quyền nói với ông. Sự tích cực của ông đã được
tăng gấp bội từ ngày ông Appert để lại cho ông những mối lo, ông đã lần
dần đi Besancon, mỗi kỳ trạm ông viết rất nhiều thư từ; ngoài ra ông còn
gửi thư qua tay những người lạ mặt ghé qua nhà ông vào lúc chập tối. Có lẽ
