— Vâng, thưa ngài, La Mã! Ông hồng y giáo chủ tiếp lời một cách hãnh
diện. Mặc dầu những câu đùa cợt khôn khéo hoặc nhiều hoặc ít, được thịnh
hành cái hồi ngài còn ít tuổi, tôi sẽ cao giọng nói, giữa năm 1830, rằng duy
chỉ có tăng lữ, được La Mã hướng dẫn, là có tiếng nói với đám lê dân.
Năm vạn giáo sĩ cùng nhắc lại những lời như nhau, cái ngày được chỉ định
bởi các thủ lĩnh, và chúng dân, dẫu sao cũng là kẻ cung cấp quân lính, sẽ
cảm động vì tiếng nói của các giáo sĩ của họ nhiều hơn là vì tất cả những
câu thơ lắt nhắt của thế gian... (Nhân vật này kích động nên những tiếng lào
xào).
Tăng lữ có một thiên tài cao hơn các ngài, ông hồng y giáo chủ cao giọng
tiếp lời; tất cả những bước mà các ngài đã tiến được tới các điểm chủ yếu
đó, có một đảng võ trang ở nước Pháp, đều là những bước tiến của chúng
tôi. Ở đây nổi lên những sự kiện... Ai đã gửi tám vạn súng trường đến
Vendée?...
Tăng lữ mà còn chưa được trả lại những khu rừng của mình, là không nắm
được gì hết. Ở cuộc chiến tranh thứ nhất, ông bộ trưởng tài chính viết cho
các cán sự của ông rằng chỉ còn tiền nong cho các linh mục mà thôi. Thực
sự, nước Pháp không tin, và nước Pháp thích chiến tranh. Bất cứ kẻ nào
đem lại được chiến tranh cho nước Pháp, thì kẻ đó cũng được nhân dân yêu
thích về hai mặt, vì chiến tranh, tức là làm đói bọn Jésuites, nói theo giọng
dung tục; chiến tranh, tức là giải thoát những con người kiêu ngạo quái gở
kia, tức là người Pháp, khỏi sự đe dọa của cuộc can thiệp ngoại lai.
Ông hồng y giáo chủ được mọi người lắng nghe với thiện cảm... Có lẽ, ông
nói, ông de Nerval cần phải từ chức, tên tuổi của ông gây phẫn nộ vô ích.
Nghe thấy câu đó, mọi người cùng đứng lên và cùng nói nhao nhao cả lên.
Họ lại sắp đuổi ta nữa đây, Julien nghĩ; nhưng chính ông chủ tọa cẩn thận
cũng đã quên phứt sự có mặt của Julien và quên cả rằng có một anh Julien
nữa.
