— Ông Noiroud ạ, cha xứ nói, tôi tuyên bố với ông rằng ông khách này,
cùng đi với tôi đây, chính là ông Appert.
Ông có thừa nhận điều này hay không, là tôi có quyền vào thăm đề lao bất
cứ lúc nào, ngày cũng như đêm, và muốn dắt ai đi theo tùy ý?
— Vâng, thưa cha xứ, viên cai ngục nói nhỏ giọng và cúi đầu như một con
chó sợ đòn mà dằn lòng phải tuân lệnh. Nhưng, thưa cha xứ, tôi có vợ con,
nếu tôi bị phát giác thì người ta sẽ cắt chức tôi, tôi chỉ trông vào có việc
làm này để sống.
— Nếu tôi mất việc của tôi, thì tôi cũng phiền lòng lắm chứ, cha xứ nhân
hậu đáp, bằng một giọng mỗi lúc một xúc động thêm.
— Khác nhau lắm! Viên cai ngục vội đáp, cha xứ ạ, cha, thì ai cũng biết là
cha có 800 livre [24] tiền niên kim, có của nổi chắc chắn...
Trên đây là những việc được người ta bàn tán, nói ngoa thêm bằng hai chục
cách khác nhau, từ hai ngày hôm nay làm khởi động tất cả những mối hằn
thù của cái thành phố nhỏ Verrières. Trong lúc này đây, những sự việc đó
đang làm đề tài cho cuộc thảo luận nhỏ của ông de Rênal với vợ. Sáng hôm
nay, có ông Valenod giám đốc viện tế bần đi theo, ông ta đã đến nhà ông
cha xứ để tỏ cho ông này biết nỗi bất bình hết sức của ông. Ông Chélan,
vốn chẳng có ai đỡ đần, cảm thấy tất cả tầm quan trọng của những lời lẽ
của hai người kia.
— Thế thì, thưa ngài! Tôi sẽ là cha xứ thứ ba, tám chục tuổi đầu, bị cất
chức ở vùng này. Tôi ở đây đã được năm mươi sáu năm, tôi đã rửa tội cho
hầu hết các cư dân của thành phố, hồi tôi mới đến chỉ là một cái thị trấn.
Hàng ngày tôi làm phép cưới cho bọn trẻ, mà ngày xưa tôi đã làm phép
cưới cho ông nội họ. Verrières là gia đình của tôi, nhưng tôi tự nhủ, khi
trông thấy ông khách này: “Con người này từ Paris tới, sự thật có thể là một
