Bá tước Altamira có kể cho ta nghe rằng, trước hôm chết, Danton có nói
bằng cái giọng oang oang của ông ta: Lạ thật, động từ chết chém không thể
chia đủ các thì được; người ta rất có thể nói: Tôi sẽ bị chết chém, anh sẽ bị
chết chém, nhưng người ta không nói: Tôi đã bị chết chém.
Sao lại không, Julien tiếp lời, nếu có một kiếp sống bên kia?... Thực tình,
nếu ta gặp ông chúa Trời của đạo Cơ đốc, thì ta nguy. Ông ta là một tay
chuyên chế, và, như vậy, ông ta có đầy những ý nghĩ báo thù; sách Kinh
Thánh của ông ta chỉ nói đến sự trừng phạt tàn khốc. Ta chưa bao giờ yêu
được ông ấy; ta cũng chưa bao giờ tin rằng người ta yêu ông ấy một cách
thành thực, ông ấy không có lòng thương, (và anh nhớ lại rất nhiều đoạn
trong Kinh Thánh). Ông ấy sẽ trừng phạt ta một cách thật ác liệt...
Nhưng nếu ta gặp ông chúa Trời của Fénelon [489] ! Có lẽ ông ấy sẽ bảo
ta: Con sẽ được tha thứ rất nhiều, vì con đã yêu rất nhiều...
Có thật ta đã yêu nhiều không? Chà! Ta đã yêu bà de Rênal, nhưng cách xử
sự của ta thật đã tàn khốc, ở đây, cũng như ở những chuyện khác, tài đức
giản dị và khiêm tốn đã bị bỏ rơi để chạy theo cái gì lộng lẫy...
Nhưng quả đáng tội, viễn tượng thật mê ly!... Đại tá khinh kỵ binh, nếu có
chiến tranh; bí thư đại sứ quán trong thời bình; rồi sau đó, đại sứ... vì chả
mấy chốc ta sẽ thạo công việc... Mà ví dụ ta có là một thằng ngu xuẩn
chăng nữa, thì con rể của hầu tước de La Mole còn sợ gì ai cạnh tranh nữa?
Tất cả các trò ngu dại của ta sẽ được tha thứ, hoặc hơn nữa, được kể là
những thành tích. Người có thành tích và hưởng một cuộc sống đại gia ở
Viên hoặc ở Luân Đôn...
— Không hẳn như thế đâu, thưa ngài, trong ba ngày nữa bị chém đầu thì
có.
Julien sẵn lòng cười vì cái dí dỏm đột xuất đó của trí óc mình. Quả thật,
người ta có hai con người trong mình, anh nghĩ. Trước đây có ma nào nghĩ
