Trong lúc đó, Julien đem tính khí của Mathilde ra mà ngoạn lộng với tất cả
sự điềm tĩnh của một tay nhạc sĩ tài hoa động tay đến một cây dương cầm.
Anh còn thiếu cái uy thế dòng dõi hiển hách, đành thế rồi, anh nói thêm,
nhưng tâm hồn cao cả của Mathilde đã nâng người yêu lên tới ngang tầm
với nàng. Em có cho rằng Boniface de La Mole trước mặt các quan tòa đã
hơn được anh không?
Mathilde hôm đó âu yếm mà không kiểu cách, như một cô gái nghèo sống
ở một tầng gác thứ năm; nhưng cô không được nghe của anh những lời giản
dị hơn. Anh vô tình trả lại cho cô nỗi khổ cực mà trước kia cô thường hay
làm cho anh phải chịu.
Người ta không ai biết những ngọn nguồn sông Nil [491] , Julien nghĩ
bụng; con mắt của người thế gian chưa hề được trông thấy dòng sông chúa
tể trong hình thức một dòng suối tầm thường. Cũng như vậy, không một
con mắt nhân thế nào sẽ trông thấy Julien yếu đuối, trước hết là vì y không
yếu đuối. Nhưng ta có trái tim dễ cảm; lời nói tầm thường nhất nếu được
nói với một giọng chân thực, có thể làm cho tiếng nói của ta xúc động và có
khi làm ta ứa nước mắt nữa. Đã biết bao lần, những trái tim khô khan chẳng
đã khinh bỉ ta vì khuyết điểm đó là gì!
Chúng tưởng ta cầu xin ân huệ. Đó là điều không nên nhẫn chịu.
Người ta nói rằng Danton, đến chân đoạn đầu đài, nhớ đến vợ mà mủi lòng;
nhưng Danton đã làm cho một quốc gia toàn những thanh niên phù phiếm
vô tài trở nên dũng mãnh, và ngăn được quân thù kéo tới Paris. Chỉ có riêng
mình ta biết rõ ta có thể làm được những gì. Đối với những kẻ khác, ta bất
quá chỉ là một anh chàng Hoặc - Nhiên.
Ví thử ở đây, trong ngục tối của ta, lại có bà de Rênal, chứ không phải
Mathilde, thì ta có thể nào cầm lòng được không? Chắc là nỗi đau đớn và
niềm hối hận quá độ của ta sẽ bị con mắt những hạng Valenod và tất cả bọn
quý tộc địa phương coi là lòng sợ chết đớn hèn; họ kiêu hãnh biết bao,
