chắc chắn để ta dựa vào trong cơn giông bão; ta lảo đảo, ta xao xuyến. Dẫu
sao ta cũng chỉ là một con người... Song ta đã không bị cuốn đi.
Chính là cái không khí ẩm thấp của gian ngục tối này nó làm cho ta nghĩ
đến sự cô quạnh...
Mà tại sao ta lại cứ còn giảo quyệt mãi, trong khi ta nguyền rủa thói giảo
quyệt? Không phải là cái chết, không phải là ngục tối, không phải là không
khí ẩm thấp, mà chính là sự vắng mặt của bà de Rênal khiến ta cơ cực. Ví
thử, ở Verrières, muốn gặp mặt bà, ta bắt buộc phải sống hàng bao nhiêu
tuần lễ, ẩn nấp trong những hầm rượu của nhà bà, thì liệu ta có phàn nàn
không?
Ảnh hưởng của người đương thời thắng thế, anh nói lên tiếng và cười chua
chát. Nói một mình với chính mình, cách cái chết có hai bước, mà ta cũng
còn giảo quyệt... Ôi, thế kỷ mười chín!
... Một người đi săn bắn một phát súng trong một khu rừng, con mồi rơi
xuống, anh ta chạy đến để nhặt. Chiếc giày của anh đá phải một cái tổ kiến
cao đến hai pied, phá tan nhà của lũ kiến, tung ra xa lũ kiến và những trứng
kiến... Những con kiến triết lý nhất trong bọn cũng sẽ không bao giờ hiểu
nổi cái vật đen, to mênh mông, khủng khiếp; chiếc ủng của người đi săn,
bỗng nhiên đã lọt vào nhà ở của chúng với một sự nhanh chóng không ngờ,
và trước đó đã có một tiếng động kinh hồn, kèm theo những mớ lửa đỏ
hồng...
Cũng như vậy, sự chết, sự sống, sự vĩnh cửu, những cái rất đơn giản đối với
ai có những cơ quan khá rộng lớn để quan niệm được những cái đó...
Một con phù du đẻ ra lúc chín giờ sáng, trong những ngày hè dài dặc, để
đến năm giờ chiều thì chết; nó hiểu làm sao được tiếng đêm?
Hãy cho nó sống thêm năm giờ nữa, nó trông thấy và hiểu thế nào là đêm.
Cũng như ta vậy, ta sẽ chết năm hăm ba tuổi. Hãy cho ta thọ thêm năm năm
