chủ nhật sau bữa ăn chiều, ông cụ sẽ phô bày vàng bạc của mình cho tất cả
những kẻ ghen ghét mình ở Verrières xem. Với giá này, con mắt của ông cụ
sẽ nói với họ, có người nào trong các ông lại không lấy làm vui thích có
một thằng con lên máy chém?
Cái triết lý đó có thể là đúng, nhưng nó làm cho người ta muốn chết. Năm
ngày dằng dặc trôi qua như vậy. Anh lễ độ và dịu dàng với Mathilde, mà
anh thấy phẫn nộ vì lòng ghen tuông hết sức mãnh hệt. Một buổi tối, Julien
thực sự nghĩ đến tự tử. Tâm hồn anh bị rã rời vì nỗi đau khổ cùng cực từ
khi bà de Rênal đi khỏi. Anh không còn thấy gì là vui nữa, trong đời sống
thực tại, cũng như trong tưởng tượng. Sự thiếu vận động bắt dầu làm cho
sức khỏe của anh bị suy nhược và làm cho anh có cái tính khí phấn khích
và mềm yếu của một anh chàng sinh viên trẻ tuổi người Đức. Anh mất cái
vẻ cao ngạo rắn rỏi gạt phắt bằng một câu chửi rủa cương quyết một số
những ý nghĩ không được thích đáng lắm, thường đến xâm chiếm tâm hồn
những kẻ đau khổ.
Ta đã yêu sự thật... Nó ở đâu?... Đâu đâu cũng là giảo quyệt, hay ít ra cũng
là bịp bợm, ngay cả ở những người đạo đức nhất, ngay cả ở những người
quyền thế nhất; và đôi môi của anh hiện ngay ra một nét kinh tởm... Không,
con người không thể tin cậy ở con người được.
Bà de L làm một cuộc lạc quyên giúp những trẻ mồ côi tội nghiệp của bà,
nói với ta rằng ông hoàng nọ vừa mới có sáu Louis; láo toét. Thế nào nữa
nhỉ? Napoléon ở Sainte-Hélène. Hoàn toàn là trò bịp bợm, trò tuyên cáo có
lợi cho La Mã quốc vương [496] .
Trời đất ơi! Nếu một con người như thế, và nhất là khi cảnh đau khổ phải
nghiêm khắc kêu gọi ông trở về với bổn phận, mà cũng hạ mình xuống đến
trò bịp bợm, thì còn chờ đợi gì được ở những kẻ khác cùng loài?
Sự thật ở đâu? Trong tôn giáo... Phải, anh nói thêm với nụ cười chua chát
của lòng khinh bỉ cực độ, trong mồm những bọn Maslon, bọn Frilair, bọn
