cho Santos không thể ngăn cản anh ta cùng đi:
— Ở ngay đây, có thể có một con đường mòn của súc vật dẫn đến trại
Miedo. Chúng ta sẽ đi theo con đường đó.
Santos bằng lòng để cho Pajarote cùng đi, nhưng khi đã nhìn thấy nhà
Doña Bárbara thì anh bảo người làm công:
— Chờ tôi ở đây.
Vượt lên trên cả ý chí, Santos bắt đầu thi hành điều anh đã linh cảm,
quay trở về với lối sống dã man tàn bạo, nó đã giày vò anh suốt những năm
đầu của thời trai trẻ. Anh đã cố gắng bấy nhiêu năm, để thoát ra khỏi sự đe
dọa luôn luôn ám ảnh cuộc sống của anh, để kìm hãm những thôi thúc xông
vào các hành động bạo lực, vì tất cả mọi người đàn ông của dòng máu
Luzardo đều dữ tợn, không có luật lệ nào khác ngoài tinh thần dũng cảm vũ
trang. Ngược lại, đạt tới tư cách của con người văn minh mà bản năng phải
khuất phục những quy tắc, anh đã phải phấn đấu một cách nỗ lực và kiên trì
trong những năm đẹp nhất của cuộc đời mới giành được. Tất cả những thành
quả ấy lúc này đây đã mất hết, bởi lòng tự tôn ngang tàng đáng sợ đã dẫn
anh đến Khe Sâu.
Đây không phải chỉ là do bản năng tự vệ mà phải chém giết. Hoàn cảnh
khủng khiếp đã đẩy anh vào con đường bạo lực mà anh ghê tởm bởi vì
những quy tắc đã cắm rễ sâu trong tâm hồn anh. Anh kinh hoàng bởi vì anh
đã vĩnh viễn mất đi những quy tắc đó, và bởi vì anh nhận thấy rằng cả đời
anh đã thuộc vào loại người vấy máu. Anh đã nhúng tay vào một vụ giết
người, tuy có phần nào giảm nhẹ, vì đó là hành động tự vệ chính đáng, vì
chính Melquíades là người sử dụng vũ khí đầu tiên. Đó không phải là hành
động cố ý, mà là do hoàn cảnh bắt buộc chỉ có thể xảy ra trong lòng cuộc
sống dã man của vùng thảo nguyên hẻo lánh. Anh đã rơi vào cái vòng huyền
bí quái gở của những con người phải thi hành công lý bằng bàn tay cầm vũ
khí, và như vậy thì không còn cách gì sửa chữa, cũng không thể nào giảm
nhẹ. Tên tuổi của anh bao quanh một vòng hào quang nhuốm máu sẽ chảy
theo dòng sông Arauca, vì anh đã giết chết tên vệ sĩ sừng sỏ của Doña
