thứ được, không còn cách nào khác buộc phải đi vào con đường ấy. Trong
đó cũng có rất nhiều người vì phẫn uất mà giấu mình ở đó. Cũng có người
trọng nghĩa khinh tài, cũng có người cứu giúp người hoạn nạn, cũng có
người vung dao trừ khử bọn cường đạo giúp đỡ kẻ yếu đuối, cũng có người
là kẻ phá gia chi tử, hối cải hiến thân cho đất nước. Những người này
không thực hiện chí lớn của đời song lại không muốn làm điều xấu xa vô
liêm sỉ, không muốn sống như con sâu cái kiến, không chịu làm điều lừa
dối lương tâm, vơ vét những tiền tài đen tối. Cho dù tiết tháo, phẩm hạnh
của mình không lập được thì cũng làm một trang nam nhi tự do, sống
ngang tàng, khi việc thất bại, sẵn sàng đưa cổ cho người ta chém. Những
người như thế hơn hẳn kẻ thực hiện mưu đồ đen tối để cướp của người. Bởi
thế Lý Thiệp, một bậc tiên hiền đã làm thơ tặng họ rằng:
Vừa gặp vì sao lại bỏ trốn,
Trên đời chỉ có một nửa anh.
Thời ấy có thể nói là "chỉ có một nửa anh". Song ngày nay, câu ấy phải sửa
là "Trên đời có ai được như anh". Thếnhưng, thứ nhất là đòi hỏi nhũng
người dẹp cướp yên dân phải chính trực, liêm khiết, chứ không đòi hỏi họ
phải gương mẫu về mọi mặt. Thứ hai là, triều đình phải phá cách dùng
người chứ không thể câu nệ cất nhắc người làm quan theo một con đường
nhất định. Những người này nếu được làm quan sẽ phát huy hết tài năng và
cống hiến hết mình cho đất nước. Tôi xin kể cho các bạn nghe một câu
chuyện sau đây.
Thời Tư Mã Tấn, nước Ngô có hai danh sĩ, anh là Lục Cơ, em là Lục Vân,
đời đời làm quan to. Chưa kể đến họ giàu có nhất nước, mà ngay học trò
của họ cũng ở khắp thiên hạ. Nước Ngô thất bại, đất đai thuộc về triều Tấn.
Hai anh em họ tài cao học rộng, không chịu nổi cuộc sống buồn tẻ, có
người tiến cử họ, họ chuẩn bị rất nhiều của cải, mua thuyền chở tới Lạc
Dương yết kiến triều đình. Hôm ấy, thuyền đậu dưới sông, nghe thấy có
tiếng còi huýt thì thấy có rất nhiều người ập xuống cướp tất cả của cải trên
