lông tìm vết. Chẳng hạn việc Dương Hóa muốn gặp Khổng Tử. Ngài Chu
Văn đã chú thích rất hay: quân tử đối với tiểu nhân không ghét mà nghiêm
khắc, e rằng ghét người quá đáng thì sẽ xảy ra việc bất ngờ. Nói thế có
nghĩa là, ai muốn hài hòa thì đi theo cái hài hòa, ai muốn thanh cao thì tu
dưỡng cái thanh cao. Rốt cục không thể nghe theo bọn tiểu nhân làm loạn
thiên hạ. Khi lâm sự, thành đấng trượng phu oanh liệt, tỏ rõ chí khí nam
nhi. Tuy nhiên, đây là việc vô cùng khó phụng sự cương thường, thực thi
khí tiết, sao mà thực hiện rộng khắp thiên hạ được. Lợi hại không thể
chuyển dời, sinh tử không làm lay động, coi thường cái chết, đem hết sức
lực sống mái một phen. Huống hồ là bọn tiểu nhân bách tính không ra gì,
cương thường khí tiết rất xa lạ với họ. Đúng là:
Chiến trường hết thảy đấng nam nhi,
Phút chốc trở thành người thiếu phụ.
Nói thì như thế, nhưng rốt cục ai mà chẳng có tính khí.
Vào năm Thiên Khải, Ngụy Yêm nổi loạn. Thếlực lớn mạnh khó mà chống
lại. Những bậc quan lại, không những không ra sức cứu chính trừ tà, mà
ngược lại còn làm tay sai cho chúng, bị người đời mai mỉa. Sau đó bị vạch
tội, hạ bệ. Sáng oai nghiêm, vênh vang áo mão, chiều thì sĩ khí văn chương,
tất cả đều biến mất. Văn võ, quan lại chủ chốt trong triều, phần đông đều
vứt bỏ nhân cách, cúi đầu xin thương xót. Lúc ấy họ tạo ra chiếu chỉ giả,
bọn hiệu úy(1) hoành hành ngang ngược. Kể cả quan phủ đương chức cũng
bị chúng sát hại. Bọn mang danh sĩ phu bên dưới, lập tức gây sự khắp nơi,
bôi nhọ thanh danh, khiến cho mọi người không lúc nào yên giấc.
(l) Hiệu úy: chức quan võ.
Một hôm mấy viên hiệu úy tới Tô Châu bắt người. Khi đọc chiếu chỉ của
vua, quan chức ở đạo phủ, huyện nghiến răng căm giận, còn người xem
đông nghịt. Quả thật:
Ban ngày chẳng làm việc gì xấu
