Ngoài thảo nguyên đang là cuối thu, tiết trời đã mát mẻ. Những đám
mây xôm xốp, lởm chởm như sóng gợn lăn tăn trên đại dương xa tắp, hiện
lên trắng phau trên bầu trời tháng mười đã nhợt nhạt đi qua mùa hè. Cây cối
đã rụng lá đến một nửa và dưới chân ngổn ngang những chiếc lá khô khốc
màu nâu đỏ. Các vườn rau cũng đã thu hoạch xong, trở nên trơ trụi. Phố sá
của Gianpắc-Xax vắng vẻ và buồn bã. Một tấm mạng nhện bàng bạc bay
lượn lờ và đột nhiên chạm vào mặt. Tất cả đều khêu gợi nỗi buồn cho Apđi.
Còn ở nhà ga, nơi sức mạnh công nghiệp hùng hậu áp đảo khoảng không
gian bao la của thảo nguyên, vẫn vang động tiếng ầm ầm, tiếng loảng xoảng
của sắt thép, cuộc sống không phút nào ngừng như mạch đập vẫn diễn ra sôi
nổi. Trên vô số các nhánh đường, các đoàn tàu vẫn đi đi lại lại, mọi người
vẫn chạy tới chạy lui, tiếng các điều độ viên trên loa phóng thanh vẫn khàn
khàn vang lên khắp vùng xung quanh.
Và Apđi bất giác nhớ lại những ngày hè năm xưa, nhớ lại đoạn kết thúc
chuyến đi mạo hiểm của những kẻ tìm kiếm anasa. Và nhân đó, anh đã mấy
lần quay trở về với những suy nghĩ về sự ăn năn hối hận. Anh càng suy nghĩ
thì càng tin chắc rằng ăn năn là một khái niệm tăng dần lên theo mức độ
kinh nghiệm sống, là một đại lượng của lương tâm, là một đại lượng được
thu lượm, được vun đắp và trau dồi bởi lý trí con người. Ngoài con người
ra , không một sinh vật nào được ban cho khả năng biết ăn năn. Ăn năn là
sự quan tâm vĩnh viễn và sâu nặng của tinh thần con người đối với bản
thân mình. Từ đó suy ra rằng bất kỳ một sự trừng phạt nào – vì mắc lỗi lầm
hay vì phạm tội ác – đều phải gây ra được nỗi ăn năn trong tâm hồn kẻ bị
trừng phạt. Nếu không, sẽ chẳng khác gì trừng phạt một con thú.
Mải mê với những ý nghĩ đó, Apđi trở lại nhà ga. Và anh chợt nhớ đến
người trung uý hay nổi giận kia. Anh muốn biết xem người trung uý đó còn
nhớ anh không, và anh cũng muốn biết số phận của toán thanh niên đi tìm
kiếm anasa – Pêtơrukha, Lenca và những kẻ khác nữa – hiện ra sao. Còn
một lý do nữa thôi thúc Apđi làm việc đó: anh cố hết sức xao lãng đi những
