bấn loạn. Nhưng tượng Thánh Jean cũng hiện dần lên trên phiến gỗ, hình
bóng người bạn thân yêu trầm tư mặc tưởng mỗi ngày một thêm tinh tế; y
chỉ làm việc lúc nào người thấm ơn trên, làm việc hết sức khiêm nhường, để
hết tâm trí vào đó. Trong những giờ phút ấy, y không vui không buồn, không
bận tâm đến khoái lạc, đến kiếp người mong manh. Y thấy lại lòng thành
kính thuở xưa, lúc y cởi mở tâm sự với bạn, sung sướng mà để bạn hướng
dẫn mình. Không phải y đứng đấy tạc pho tượng, chính là bạn y, chính
Narziss, dùng bàn tay nghệ sĩ của mình để thoát ra ngoài cuộc đời gang tấc
và đổi thay để bộc lộ tinh thể sâu sắc thanh tịnh của mình.
Y tự nhủ rằng những tác phẩm chính xác phải được cấu tạo như thế — ý
nghĩ ấy có khi làm cho y rùng mình. Pho tượng Thánh Mẫu bất hủ của ông
thầy đã cấu tạo ra trong điều kiện ấy, đã nhiều lần y trở lại đem vào ngày
chủ nhật. Ngày trước Niklaus tạo ra mấy pho tượng đẹp nhất để trên phòng
ngoài cũng trong những lúc bí hiểm thần khí như vậy. Cũng trong điều kiện
ấy mà từ tâm hồn y sẽ xuất hiện một hình ảnh độc nhất đối với y bây giờ còn
bí hiểm: bức tượng Mẹ của người. À! Giá bàn tay loài người có thể sáng tạo
được những tác phẩm linh điệu, cần thiết, không bợn chút tư lợi và khoe
khoang nhơ bẩn! Nhưng không thể được, y biết vậy đã từ lâu. Người không
thể sáng tác được phản ảnh của linh hồn, những vật có thánh khí, tuy người
ta có thể tạo ra những tác phẩm xinh đẹp lộng lẫy, thực hiện với nghệ thuật
chắc chắn, để làm thỏa trí những người chơi đồ mỹ thuật, để trang hoàng
nhà thờ và tòa thị sảnh. Những tác phẩm như thế y biết có nhiều, không phải
chỉ có Niklaus và những nhà điêu khắc làm ra mà thôi; những tác phẩm như
thế tuy có
duyên dáng, tuy nét khắc tinh vi, nhưng thực ra làm dễ như trở
bàn tay. Y đã cảm thấy rằng một nghệ sĩ có thể đưa mấy ngón tay là đủ cống
hiến cho đời những đồ vật xinh xắn thuộc lọại ấy để thỏa mãn tham vọng
được người đời biết đến tài ba.
Khám phá ra điều ấy y buồn rầu đến chết được. Không, nếu chỉ tạo, ra
những tượng thánh đẹp và những đồ quý khác thì chẳng có gì đáng làm nghệ
sĩ. Đối với những người khác, thợ thủ công hay trưởng giả, đối với những
tâm hồn phẳng lặng và thỏa mãn có lẽ làm những việc ấy cũng xứng đáng,
nhưng y không thể chấp nhận được. Đối với y, nghệ thuật và sứ mạng của
