12
Ngày hôm sau Goldmund không thể quyết định đến xưởng được; y đi lang
thang trong tỉnh như đã làm biết bao nhiêu lần trong những ngày buồn nản.
Y nhìn các bà và các cô sen đi chợ, y thường hay đứng gần bồn nước trong
chợ cá, dán mắt nhìn các lái cá và vợ họ bày hàng và tán dương cá của mình
một cách vụng về, vớt trong mủng ra những con cá tươi ánh bạc. Cá nằm há
miệng nom thật đau thương, hai mắt màng mở trừng trừng, chúng nhẫn nại
mà đợi chết hay chống lại một cách điên cuồng và thất vọng. Cũng như
nhiều lần trước đã xảy ra, y đem lòng thương hại những con vật khốn nạn và
ghê tởm loài người; tại sao con người lại sắt đá và tàn nhẫn, ngờ nghệch và
ngu muội được đến thế; tại sao tất cả mọi người từ lái cá đến vợ con họ, đến
người mua, xúm xít lại trả giá, tại sao họ không thấy những cái miệng kia,
những con mắt lo lắng vì sợ chết kia, những cái đuôi vẫy đập điên cuồng
kia, cuộc vật lộn ghê tởm, vô ích và vô vọng kia, tại sao họ không thấy
những con vật bí hiểm và đẹp đẽ lạ lùng kia biến đổi ra thân hình thảm
thương nhường ấy, cái rùng mình yếu ớt trước khi trút linh hồn còn lưởng
vưởng trên lằn da đã nhợt nhạt tử khí trước khi chúng mình ngay đơ chết
lịm, chỉ còn là những miếng đồ ăn để trên bàn cho thực khách vui vẻ? Họ
không trông thấy gì cả, họ không biết gì, ý thức được gì cả, sự vật không nói
lên với họ điều gì. Đối với họ không có gì quan trọng khi một con vật cao
đẹp mà đáng thương kia bỏ mạng trước mắt họ, khi một nghệ sĩ thể hiện
được tất cả hy vọng cao đẹp, đau đớn, khắc khoải, mờ mịt, thấm thía và ngột
ngạt của kiếp sống con người khiến cho người xem rung cảm; họ không
trông thấy gì cả, không có gì làm được họ động tâm. Tất cả mọi người đều
vui vẻ hay bận rộn, họ làm ra vẻ quan trọng, họ vội vàng, la hét, cười cợt,
người nọ đứng ợ hơi trước mặt người kia, họ la lối om xòm, bông đùa, chửi
bới nhau vì mấy đồng bạc, tất cả mọi người đều cho rằng mọi việc đều tốt
đẹp, đều trôi chảy trong vòng trật tự, và tất cả đều bằng lòng mình, bằng
lòng cuộc đời. Thật là đồ lợn heo, chao ôi! Nói cho đúng họ còn ghê tởm
hơn những con heo. Trời! Chính y cũng thường là những người ấy, y cũng
thấy sung sướng giữa những người ấy, y đã chạy theo gái, đã cười đùa mà ăn
