Goldmund vội xen vào: “Lúc nào anh cũng nói đến sự khác biệt của mọi
người, lâu dần tôi nhận thấy anh chỉ có điểm ấy là đặc biệt hơn cả. Thí dụ
anh nói tôi có chỗ rất khác biệt với anh, tôi vẫn có cảm tưởng rằng sự dị biệt
ấy không phải cái gì khác tính hăm hở tìm ra sự dị biệt bất cứ ở đâu.”
Narziss: “Hẳn là, chú có lý. Sự dị biệt đối với chú chẳng có gì là quan trọng,
đối với tôi chỉ có nó là đáng kể. Tôi là một nhà bác học với tất cả bản chất
của tôi; khoa học là tất cả vận mệnh của tôi. Làm khoa học, cũng như chú
nói, chẳng có gì khác sự hăm hở tìm ra những chỗ dị biệt. Không có cách
định nghĩa tinh lý khoa học nào đúng hơn thế. Đối với chúng tôi, những nhà
khoa học, không có gì quan trọng bằng cách phân biệt cái này với cái khác;
khoa học là nghệ thuật phân biệt. Như vậy, tìm xem người này có tính nết
khác người kia thế nào để hiểu họ.”
Goldmund: “À phải, người nào đi guốc nông dân thì người ấy là nông dân,
người khác đội vương miện là ông vua. Đó là những cái khác biệt thật,
nhưng đứa trẻ cũng biết không cần đến khoa học của anh.”
Narizss: “Nhưng nếu ông vua và người dân cày cùng mặc áo như nhau thì
đứa trẻ không phận biệt được nữa.”
Goldmund: “Khoa học cũng không nốt.”
Narziss: “Có chứ! Khoa học cũng chẳng khôn ngoan gì hơn đứa trẻ thật;
nhưng khoa học khiên nhẫn hơn. Khoa học ghi lấy những đặc điểm thú vị
nhất.”
Goldmund: “Những đứa trẻ thông minh cũng có thể nhận ra ông vua nếu nó
để ý đến mắt nhìn và phong cách con người. Tóm lại, nhưng người thông
thái các anh kiêu ngạo lắm; các anh vẫn cho rằng chúng tôi là những người
đần độn hơn các anh. Người ta có thế rất thông minh mà không cần đến
khoa học.”
Narziss: “Tôi rất sung sướng khi chú bắt đầu hiểu mình đó. Rồi chú sẽ hiểu
rằng khi tôi nói chú khác biệt tôi, tôi không nói đến sự thông minh hơn hay
đần độn hơn, tốt hơn hay xấu hơn, tôi chỉ nói rằng chú khác tôi.”
Goldmund: “Nếu thế thì đã dễ hiểu. Đằng này anh không chỉ nói tính tình
khác biệt mà còn nói đến sự khác biệt số mệnh, về cuộc đời của chúng ta.
Tại sao số mệnh anh lại khác tôi. Anh cũng như tôi theo thiên chúa giáo, anh