ĐỜI KỸ NỮ - Trang 6

York city này, và với khoảng thời gian đã gần 50 năm, nếu không có người
phụ nữ đã từng múa trên sân khấu ở thành bạn thân của tôi, đọc cho tôi ghi
lại hồi ức của bà ta, thì chắc tôi sẽ không biết gì hết về nền văn hóa đó.
Vì là sử gia, cho nên tôi luôn luôn xem hồi ức là nguồn tài liệu quan trọng.
Hồi ức cung cấp tài liệu về xã hội đương thời nhiều hơn chính bản thân của
người viết hồi ký. Hồi ký khác với tiểu sử ở chỗ người viết hồi ký không
bao giờ hòan tất được kêt cuộc, còn người viết tiểu sử đương nhiên là có.
Nếu xem hồi ký là tự nguyện thì chẳng khác nào yêu cầu con thỏ kẻ lại cho
chúng ta nghe về cánh đồng mà nó đã nhảy qua. Làm sao nó biết được?
Còn nếu chúng ta muốn biết cánh đồng, muốn nghe nói đến những nơi con
thỏ không thể thấy được thì chẳng có ai có hoàn cảnh thuận tiện hơn để nói.
Tôi nói chuyện này với tinh thần của một nhà sử học, căn cứ trên các dữ
kiện chính xác. Thế nhưng tôi phải thú nhận rằng hồi ký của bà bạn Nitta
Sayuri của tôi đã khiến cho tôi phải suy nghĩ lại quan điểm của mình. Đúng
thế, bà ấy đã lý giải cho chúng ta hiểu được phần nào thế giới bí mật mà bà
đã sống – nếu quý vị muốn nói đấy là quan điểm của con thỏ về cánh đồng
cũng được. Chắc không có một tài liệu kỳ lạ nào nói về đời sống kỳ lạ của
nàng geisha đầy đủ, hay hơn tài liệu mà bà Sayuri đã cung cấp cho chúng
ta. Bà còn để lại cho chúng ta tài liệu nói về bà hết sức đầy đủ, chính xác,
có sức thuyết phục hơn cả chương sách nói dông dài về bà trong cuốn
“Những viên ngọc lóng lánh của nước Nhật” (Glittering Jewels of Japan),
hay hơn cả những bài viết về bà đăng trên các tạp chí xuất bản trong những
năm vừa qua. Ít ra thì đây cũng là trường hợp hy hữu, vì không ai biết rõ
người viết hồi ký bằng chính đương sự được.
Việc bà Sayuri nổi tiếng như cồn chỉ là chuyện may mắn. Nhiều phụ nữ
khác đã sống như bà. Bà Kato Yuki danh tiếng – nàng geisha đã chiếm
được trái tim của ông J. Pierpont, và trở thành vợ ngoại hôn của ông trong
suốt thập niên đầu tiên của thế kỷ này – đã sống cuộc sống còn hy hữu hơn
cả bà Sayuri nữa. Nhưng chỉ có Sayuri mới cung cấp cho ta tư liệu về đời
bà đầy đủ như thế này.
Tôi tin rằng bà quyết định làm công việc này là do tình cờ mà ra. Nếu bà
vẫn còn ở bên Nhật, chắc cuộc sống của bà sẽ hết sức bận bịu, bà không thể